کانسار مس پورفیری سرکوه در 180 کیلومتری غرب استان کرمان، 6 کیلومتری جنوب غرب کانسار مس پورفیری سرچشمه و در 10 کیلومتری شمال شرق شهرستان پاریز واقع شده است. از لحاظ تقسیمات زمین-شناسی بخشی از کمان ماگمایی ارومیه – دخترمی¬باشد. سنگ¬های رخنمون یافته در این منطقه عمدتا متشکل از واحد¬های آتشفشانی، توف، آندزیت و آندزیت بازالت می¬باشد. همچنین واحد¬های نفوذی این منطقه شامل گرانیت تا گرانودیوریت و به میزان کمتر کوارتز دیوریت می¬باشد. دگرسانی¬های عمده این کانسار شامل پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک و نیز دگرسانی¬های حدواسط نظیر پتاسیک - آرژیلیک و یا پتاسیک – فیلیک می¬باشد. هدف از این پژوهش، مطالعه شیمی کانی بیوتیت¬ و کلریت به منظور بررسی شرایط فیزیکوشیمیایی طی روند تدریجی تغییرات ماگمایی به گرمابی در زون دگرسانی پتاسیک این کانسار می¬باشد. بر مبنای دما سنجی بیوتیت¬های تعادل مجدد یافته، در زمان تغییر شرایط ماگمایی به گرمابی این کانسار، دما از کمینه 343 تا بیشینه 397 درجه سانتی¬گراد متغیر بوده است. همچنین سرشت پر¬منیزیم (High-Mg)، قرار-گیری بیوتیت¬های تعادل مجدد یافته در مرز بین محدوده بافری هماتیت مگنتیت( HM) و نیکل-نیکل اکسید (NNO) و نیز تبلور مگنتیت با حاشیه هماتیتی حاکی از شرایط فوگاسیته اکسیژن بالا در زمان شروع فرایندهای گرمابی این کانسار می¬باشد. علاوه بر این وجود مقادیر پراکنده Log (fH2O/fHF) و Log (fH2O/fHCl) دلالت بر تغییرات تدریجی سیالات گرمابی طی دگرسانی پتاسیک این کانسار دارد. نتایج این مطالعه نشان می¬دهد رخداد کلریتی شدن (با ترکیب کلینوکلر) بیوتیت در زمان تغییر شرایط سیستم پورفیری سرکوه از شرایط ماگمایی به گرمابی در دامنه حرارتی 2/295 تا 4/354 درجه سانتی¬گراد رخ داده است. همچنین فرایند کلریتی شدن بیوتیت¬های تعادل مجدد یافته باعث افزایش میزان Fe3+ ، Fe2+ و MgO درطی روند شرایط ماگمایی به گرمابی در کلریت¬ها نسبت به بیوتیت¬های میزبانشان گردیده است.

 کانسارهای پرکام و آبدر واقع در استان کرمان و در بخش جنوبی کمربند ماگمایی ارومیه– دختر می¬باشند. در هر دو کانسار مجموع دگرسانی¬های پتاسیک، پتاسیک¬– فیلیک، بیوتیتیک، فیلیک، پروپیلیتیک و آرژیلیک مشاهده شده است. هدف از این مطالعه بررسی شیمی سیلیکات و سولفید در دگرسانی فیلیک می¬باشد. برای این منظور نمونه¬های شاخص زون دگرسانی فیلیک با استفاده از روش آنالیز ریز پردازش الکترونی (EMPA) مورد بررسی قرار گرفتند. داده¬ها نشان می¬دهد که پیریت موجود در زون دگرسانی فیلیک کانسارهای مورد مطالعه در میزان عناصر کمیاب همراه با خود تغییراتی را نشان می¬دهد که این امر می¬تواند نشان¬دهنده¬ی تغییر در ترکیب سیالات هیدروترمال باشد. بر اساس نتایج حاصل از آنالیز پیریت¬های تحت دگرسانی فیلیک می¬توانند میزبان-های بسیار خوبی برای عناصر ارزشمند همچون (Ag, Au)، شبه فلزات (As, Sb, Se, Te) و فلزات سنگین همچون (Cu, Co, Ni, Zn, Hg) باشند. علاوه بر این نتایج حاصل از آنالیز EMPA نشان داد که میکاهای ریزدانه¬ی مورد مطالعه در دگرسانی فیلیک کانسارهای مورد مطالعه دارای ترکیب غنی از پتاسیم می¬باشند. همچنین مقادیر متفاوت Ti-Na-Mg(a.p.f.u) (بر¬حسب اتم در واحد فرمول) نشان می¬دهد که میکاهای مورد مطالعه دارای منشا ثانویه می¬باشند و ضمن فرآیندهای دگرسانی هیدروترمال شکل گرفته¬اند.

استان خوزستان از جمله مناطقی است که طی چند سال گذشته، بیشترین میزان ریزش¬های گرد و غبار را در کشور تجربه نموده است. همچنین این استان دارای صنایع متنوع و تردد بالای وسایل نقلیه شهری و بین شهری نیز می‏باشد، لذا اهمیت این مطالعه با هدف بررسی ترکیب طوفا¬ن¬های گرد¬و¬غبار با منشا داخلی و تعیین شاخص¬های زیست¬محیطی، دوچندان می¬شود. طبق بررسی داده¬های گردآوری شده از 13 ایستگاه سینوپتیک هواشناسی در مناطق مختلف استان خوزستان، طی بازه زمانی 2009-2015، تعداد 406 روز همراه با گرد و غبار با منشا داخلی گزارش شده است. ایستگاه بستان واقع در شمال غرب استان با میانگین سالانه 1/11 روز، بیشترین و ایستگاه¬های سینوپتیک ایذه و مسجدسلیمان با میانگین سالانه 8/0 روز، کمترین تعداد روزهای همراه با گرد و غبار را داشته¬اند. با استفاده از داده¬های هواشناسی، مکان¬های مناسب جهت انجام نمونه¬برداری از رسوبات بیابانی و طوفان¬های گرد¬و¬غبار داخلی تشخیص داده شد و تعداد 62 نمونه از 8 کانون بیابانی بزرگ و کوچک، 40 نمونه از ذرات طوفانهای گرد¬و¬غبار داخلی با قطرهای آیرودینامیکی مختلف TSP، به صورت پرتابل در شهرهای اهواز، هندیجان و بهبهان و نمونه¬های PM10 نیز با استفاده از دستگاه¬های نمونه¬گیر فعال High Volume Air Sampler جمع‏آوری گردید. در رابطه با بررسی¬های آزمایشگاهی نیز تعدادی از نمونه¬ها انتخاب شدند و برای کانی شناسی و ریخت-شناسی نمونه¬های رسوب و غبار با روش¬های XRD و SEM به ترتیب در آزمایشگا مرکزی شرکت کانساران بینالود با دستگاه Philips مدل 3040 و آزمایشگاه مرکزی دانشگاه شهید چمران اهواز آنالیز شدند.سپس ترکیب عنصری این نمونه¬ها نیز با روش ICP-MS در آزمایشگاه Actlabs در کشور کانادا محاسبه گردید. برای تعیین فراوانی ترکیبات آروماتیک نیز از دستگاه کروماتوگرافی گازی یا GC-MS استفاده شد. طبق بررسی¬های صورت گرفته، کانی¬شناسی طوفان¬های گرد¬و¬غبار مشابه کانی-شناسی مناطق رسوبی در استان خوزستان بوده و در 3 گروه عمده کربنات، سیلیکات و تبخیری قرار می¬گیرند. طبق بررسی¬های انجام شده، پراکنش فلزات سنگینی مانند روی و آرسنیک در نمونه¬های PM10 نسبت به دو گروه دیگر، دارای مقادیر بالاتری بوده و موجبات نگرانی زیست¬محیطی در رابطه با نقش این ذرات غباری را افزایش می¬دهد. به علاوه در تعدادی از نمونه¬های TSP شامل T1، T15، T16 و T21 ( کوی ملت، کوی انقلاب و گلستان)، سرب نسبت سایر ایستگاه¬های نمونه¬برداری داری روند غنی شدگی می¬باشد. مهمترین آنومالی عنصری مربوط به عنصر روی می¬باشد که این ناهنجاری در نمونه های PM10 به بیش از 5000 ppm نیز می¬رسد. فراوانی عناصر نیکل و وانادیم نیز در تمامی گروه¬های نمونه¬ای فراوانی بالایی دارد، که گاها تا 70 ppm نیز می¬رسد. به¬منظور تعیین دقیق سطح آلودگی فلزات سنگین، شاخص¬های زیست¬محیطی نیز محاسبه و از نرم‌افزار SPSS 19.0 ضریب پیرسون عناصر نیز استفاده گردید. فاکتورآلودگی 5 عنصر (V, Ni, Co, Cd, Pb,) در نمونه¬های TSP بالاتر از PM10 می¬باشد که این امر می تواند مبین تاثیر دانه¬بندی باشد. میزان فاکتورآلودگی تمامی نمونه های مورد مطالعه دارای درجه آلودگی بسیار بالا می باشد. غنی شدگی عناصر وانادیم، نیکل، کبالت، کادمیوم و سرب در نمونه های TSP بالاترین مقادیر را به نسبت نمونه های رسوب بیابان و PM10 نشان داد. در رابطه با ترکیبات PAH برای تعیین منشا، از نسبت‏های ایزومری BaA/(BaA+Chr)، (IND/(IND+BghiP، Ant/(Ant+ Phe)، LMW/HMW و ΣCOMB/ΣPAHs استفاده شد. فعالیت سرطان زایی (TCA) نیز بر اساس غلظت معادل بنزو (a) پیرن و مجموع غلظت ترکیبات ΣPAH محاسبه شده است. ارزیابی فراوانی و پراکنش ترکیبات آروماتیکی نشان داد که غلظت ترکیبات PAH بدست آمده محدوده ای از ppb 40 تا 930 را در نمونه¬های رسوب نشان می دهند و بیشترین مقدار در ایستگاه¬هایS6, S22, S51 به ترتیب با مقادیر ppb 6110، 6467، 5591 (شرق اهواز، سوسنگرد و امیدیه- آغاجاری) می¬باشد. به¬علاوه در همه ی ایستگاه ها مقدار LMW/HMW کمتر از یک است که نشان¬دهنده¬ی منبع پیروژنیک برای PAHs موجود در نمونه های رسوب است. کمترین میزان TCA مربوط به ایستگاه شرق اهواز و بیشترین میزانTCA مربوط به امیدیه – آغاجاری، سوسنگرد و شرق اهواز است. در رابطه با ذرات PM10 نیز غلظت ترکیبات PAH بدست آمده محدوده ای از ppb 51 تا 172 را نشان می دهند. میزانTCA مربوط به نمونه-های T4 , T13 , T14, T14-1 (زیتون کارمندی، کیان آباد و کوی انقلاب) با مقدار 8/1014، 2/1769، 1004و 895 می¬باشد.

کانسار مس- طلای پورفیری دالی در شمال غرب روستای راوه، شهرستان دلیجان، استان مرکزی واقع شده است. از لحاظ ساختاری این کانسار در بخش مرکزی کمان ماگمایی ارومیه- دختر (UDMA) قرار می گیرد و از دو بخش به نام های تپه ی جنوبی و تپه ی شمالی با سنگ دیواره ی آندزیت تا آندزیت- بازالت و سنگ میزبان های گرانیتوئیدی (دیوریت، کوارتز دیوریت و مونزودیوریت) تشکیل شده است. هدف از این مطالعه بررسی شرایط فیزیکی و شیمیایی ماگمای مولد کانسار به منظور دستیابی به روند تکامل ماگما و تاثیر آن درافزایش توان کانه زایی کانسار مورد نظر می باشد. در همین راستا علاوه بر مشاهدات صحرایی و بررسی های کانی شناسی، برداشت نمونه از بخش های غیردگرسان، کانه دار و کم دگرسان صورت گرفت. مطالعات زمین شیمیایی بر روی دوگروه از کانی های سیلیکاته و سولفیدی با استفاده از روشEMPA انجام گرفت. شواهد کانی شناسی و زمین شناسی نشان می دهد که حضور دگرسانی های فیلیک، آرژیلیک و دگرسانی برون زاد همراه با فراوانی بیشتر کانی های هورنبلند، بیوتیت و مگنتیت از عوامل موثر در افزایش توان کانه زایی کانسار دالی می باشند. براساس مطالعات زمین شیمیایی حاصل از آنالیز ریز پردازش الکترونی آمفیبول های دالی از نوع ماگمایی، کلسیک و در گستره ترکیبی منیزیو هورنبلند، ادنیت، منیزیو هستینگزیت و چرماکیت قرار می گیرند. ترکیب این آمفیبول ها به ماگمای کالک آلکالن مرتبط با محیط های فرورانش اشاره دارد که در فشار 87/2-36/1 کیلوبار، دمای 899-818 درجه سانتی گراد، فوگاسیته اکسیژن (11-fO2 = ) تشکیل شده است. همچنین حضور کانی آبدار مانند آمفیبول مبین غنی بودن ماگمای مولد کانسار از آب می باشد، میزان آب ماگما به طور میانگین (H2O= 5%) برآورد شده است. فلدسپات های پتاسیم از نوع سانیدین و پلاژیوکلاز ها در محدوده ی ترکیبی آندزین تا لابرادوریت قرار دارد. الگوی منطقه بندی در پلاژیوکلازها و فلدسپات های پتاسیم از نوع عادی می باشد. بیوتیت های این سیستم پورفیری، از نوع منیزیم دار با ترکیب فلوگوپیتی می باشند. بیوتیت ها از نوع ماگمایی که تحت تاثیر سیالات به تعادل مجدد رسیدند. روند خطی در نمودار های log(XCl/XOH)/ XMg و log(XF/XOH)/ XFe دلالت بر تبلور این کانی ها در شرایط فیزیکی و شیمیایی یکسان دارد. مقادیر فلوئور و کلر بیوتیت ها در محدوده محتوای هالوژن های سایر سیستم های مس پورفیری قرار دارد. بیوتیت های کانسار دالی نیز در حرارت 698 تا 722 درجه سانتی گراد و در محیط های بافری با فوگاسیته اکسیژن بالا (HM) تشکیل و به تعادل رسیده اند. بیوتیت ها نیز همانند آمفیبول ها در ماگمای با اکسیداسیون بالا شکل گرفته اند. افت دما از آمفیبول های ماگمایی تا بیوتیت ها نشانگر تغییر در شرایط فیزیکی و شیمیایی و آغاز دگرسانی پتاسیک که همزمان با شروع رخداد کانه زایی، در طی تکامل ماگما در کانسار دالی می باشد. این تغییر شرایط سبب ناپایداری لیگاندهای حمل فلزات شده و شرایط را برای ته نشست و تمرکز کانی های سولفیدی همچون پیریت و کالکوپیریت فراهم می کنند.

 شهرستان عسلویه واقع در استان بوشهر در جنوب غرب ایران دارای بیشترین و بزرگ‌ترین مجتمع¬های پتروشیمی در کشور می‌باشد. در سال‌های اخیر نگرانی عمومی در رابطه با اثرات سوء زیست‌محیطی ناشی از مجتمع‌ها بر جمعیتی که در مجاورت آن‌ها زندگی می¬کنند و همین‌طور کارکنان شاغل در این صنایع، افزایش‌یافته است. این مطالعه از جمله اولین پژوهش‌هایی است که به بررسی سطح آلودگی فلزات سنگین و هیدروکربن¬های آروماتیک در گرد و غبار خیابان‌های بزرگ‌ترین شهرستان صنعتی ایران پرداخته است. در این مطالعه 11 نمونه‌ی گرد و غبار خیابانی از خیابان‌های اطراف واحدهای تولید و مخازن ذخیره یکی از پتروشیمی‌های واقع در عسلویه ، جمع‌آوری گردید و سپس این نمونه‌ها توسط دستگاه (ICP-OES) برای تعیین سطح آلودگی فلزات و (GC-MS) برای اندازه‌گیری هیدروکربن‌های چند حلقه‌ای (PAHs) آنالیز شدند. غلظت¬های بالای آرسنیک، کبالت، کروم، مولیبدن، مس، روی، آهن، منگنز، نیکل و سرب در تمامی ایستگاه¬ها (S1 تا S14) ناشی از فعالیت واحدهای عملیاتی در این مجتمع است. نتایج بدست آمده از فاکتور غنی‌شدگی نشان می¬دهد که روی بیشترین غنی‌شدگی، فلزات Cd, Cu, Fe, Mn, Mo غنی‌شدگی کم و فلزات As, Co, Cr, Li, Ni, Pb دارای غنی‌شدگی متوسط می¬باشند. نتایج بدست آمده از شاخص خطر بالقوه بوم‌شناختی نشان داد که تمام فلزات خطر بوم‌شناختی بسیار بالایی دارند. با استفاده از تجزیه ‌و تحلیل‌های مربوط به آنالیز مولفه¬های اصلی (PCA) ، ضریب همبستگی پیرسون و آنالیز خوشه‌ای (CA)، مشخص شد که تولید بنزین در مجتمع، عبور و مرور وسایل نقلیه و مواد اولیه و محصولات پتروشیمی سه منبع اصلی برای تولید و انتشار فلزات سنگین هستند. از میان 16 ترکیب PAH مهم تعیین‌شده توسط EPA، 13 ترکیب PAH در نمونه‌های گرد و غبار تشخیص داده شد. احتراق نفت، و زیست‌توده منشا PAH های شناسایی شده می‌باشند. بررسی‌های انجام شده نشان داد که وجود یک زباله‌سوز در مجاورت پتروشیمی مورد مطالعه که پسماندهای جامد و مایع و لجن‌های بیولوژیکی و شیمیایی و همچنین مواد روغنی و پارافینی را می‌سوزاند، از جمله مواردی است که باعث ایجاد PAH ها در گرد و غبار خیابانی این پتروشیمی می¬شود. در طی این مطالعه ریسک سرطان‌زایی با افزایش طول عمر (ILCR) محاسبه شد و نتایج بدست آمده مثبت ارزیابی گردید.

 ¬کانسار سرب ـ روی (نقره)کاظم آباد در 23کیلومتری جنوب غرب شهرستان خمین ، استان مرکزی قرار دارد و به لحاظ ساختاری در زون سنندج ـ سیرجان واقع‌شده است. این رخداد معدنی در فیلیت و اسلیت¬های تریاس بالایی‌ـ ژوراسیک برونزد دارد. هدف از این مطالعه بررسی زمین¬شناسی، زمین¬شیمی و بحث در مورد زایش این کانسار می¬باشد. مطالعات زمین شناسی در محدوده¬ی معدنی کاظم¬آباد ساختار چینه¬کران، کانه¬زایی در امتداد درزه¬ها و وابستگی کانه¬زایی به رگه¬های کوارتزی را تایید می کند. بررسی¬های کانی-شناسی توالی کانیایی را شامل گالن به عنوان کانه¬ی اصلی، به میزان کمتر اسفالریت، کالکوپیریت و پیریت را نشان می¬دهد.کوارتز به عنوان مهم¬ترین کانی باطله محسوب می¬شود. بلورهای گالن موجود در رگه ها دگر شکلی شدیدی نشان می دهند که ناشی از تاثیر نیروهای تکتونیکی پس از کانه زایی است. بافت عمده¬ی کانه¬زایی جانشینی، توده¬ای و پرکننده فضای خالی است. شواهد ذکر شده بیانگر کانه¬زایی همزاد و پس از زایش نسبت به سنگ میزبان در کانسار می¬باشد. فرایندهای ثانویه در منطقه سبب حرکت دوباره مواد معدنی، دگر شکلی و چین¬خوردگی و ایجاد ساختارهای پس از زایش در کانسار شده است. علاوه بر مطالعات کانی¬شناسی، از آنالیز ICP-MS به‌منظور سنجش عناصر اصلی، فرعی و نادر خاکی استفاده ‌شده است. تجزیه¬های زمین-شیمیایی در کانسار کاظم¬آباد بیان کننده¬ی غنی بودن سنگ میزبان فیلیتی از عناصرکانه¬ساز اصلی می¬باشد. پایین بودن میزان Ti (میانگین ppm 16) وAl (میانگین ppm75/162)درنمونه¬های مورد مطالعه نشان¬دهنده سیالات کانه-زائی نوع گرمابی در این کانسار است. شاخص Ni/Co (میانگین 35/3) نشان-دهنده محیط کانه¬زایی همزاد با سنگ میزبان برای کانسار کاظم¬آباد است. الگوی پراکندگی عناصر نادر خاکی روند یکسانی را میان سنگ میزبان وکانه¬های فلزی نشان می¬دهد. الگوی توزیع عناصرنادر خاکی کمیاب (REE) نرمال شده با کندریت برای نمونه های کانه¬دار نشان¬دهنده¬ی >1 La/Lu (میانگین،84/7) که بیانگر غنی شدگی عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین است. ¬غنی‌شدگی LREE و آنومالی مثبتEu (میانگین، 26/2) بیانگر نقش محیط احیایی و سیال گرمابی در نهشته شدن کانه-های فلزی از سیال می¬باشد. بی‌هنجاری ¬Ce ¬ (45/1 تا 22/0¬(Ce/Ce*=¬، نشان دهنده نوسان در جذب Ce توسط کانی¬ها در محیط است. مطالعات انجام شده کانه¬زایی در کانسار سرب و روی کاظم¬آباد را SEDEX معرفی می کند . این فرآیند شامل خروج سیال گرمابی از عمق، ورود به محیط دریایی و کاهش دما در اثر اختلاط با آب دریا، بالاآمدن تا نزدیک سطح آب دریا، ورود به رسوبات دریایی و چرخش در فضاهای خالی این رسوبات، آبشویی فلزات از رسوبات و ته¬نشست آنها در امتداد فضاهای خالی می¬باشد.

 استان خوزستان و شهر آبادان به واسطه قرار داشتن در مجاورت بیابان‌های کشور عراق و فاصله ی کم با صحرای عربستان و نیز فعالیت دو مجتمع بزرگ پالایشگاه و پتروشیمی و دو شهرک صنعتی، هرساله شاهد ورود و انباشت حجم زیادی ازذرات گرد وغبار حاوی ترکیبات فلزات سنگین و مواد آلی است. بنابراین، با توجه به اثرات زیان‌بار این ذرات بر روی سلامت انسان، بررسی میزان غلظت و درجه آلودگی فلزات سنگین و هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای در گردوغبار خیابان این شهر لازم به نظر می‌رسد. در این تحقیق 10 نمونه از گردوغبار خیابان 10 منطقه از شهر آبادان با کاربری¬های مختلف (صنعتی، مسکونی، پارک، بزرگراه، تجاری، آموزشی، بیمارستان و غیره) برداشته و یک نمونه از آن¬ها نیز به عنوان نمونه شاهد در نظر گرفته شد. نمونه¬ها پس از آماده سازی در آزمایشگاه، توسط دستگاهICP-OES آنالیز شدند. برای آنالیز مواد آلی نیز از دستگاه GC-MSاستفاده شد. برای بررسی سطح آلایندگی فلزات سنگین شاخص های ضریب غنی شدگی (EF)، زمین انباشت (Igeo)، آلودگی (PI)، آلودگی یکنواخت (IPI)، فاکتور آلودگی (CF)، و درجه آلودگی (DC)بررسی گردید. بررسی شاخص های ذکر شده نشان دهنده سطح بالای آلایندگی برای فلزاتی مانند Zn, Ba, Cd Co, Cu ,Mo وPb وسطح آلایندگی متوسط برای فلزاتی مانند As, Ni و V است. نتایج آنالیز ترکیبات آلی نشان داد که در تمام نمونه ها ترکیبات آلی با وزن مولکولی بالا بیشتر از ترکیبات با وزن مولکولی پایین بود. هم چنین در تمام نمونه ها به غیر از مجتمع پتروشیمی مجموع ترکیبات آلی سرطان زا بیشتر از ترکیبات آلی غیر سرطان زا بود. بر اساس طبقه بندی غلظت مجموع آلاینده های آلی، تمامی نقاط به شدت آلوده و ترمینال و منازل مسکونی کارکنان شرکت نفت آلوده بود. هم چنین نتایج به دست آمده از مقایسه نسبت ترکیبات آلی بر منشا انسان زاد این آلاینده ها تاکید داشت. از آنالیز های آماری از جمله آنالیز جزء اصلی (PCA) و آنالیز خوشه ای (CA) برای شناخت منشا آلاینده ها استفاده شد. نتایج به دست آمده حاکی از منشا انسان زاد فلزات سنگین و مواد آلی از جمله پالایشگاه، مجتمع پتروشیمی، صنایع مختلف، و ترافیک بود. بررسی اندازه ذرات نشان داد که رس در تمام نمونه ها غالب بود که با توجه به این که رس به عنوان جذب کننده فلزات سنگین و مواد آلی عمل می کند می تواند یکی از دلایل آلایندگی گردوغبار خیابان آبادان باشد. pH تمام نمونه ها قلیایی بود و از آنجایی که بیشتر فلزات سنگین در محیط های قلیایی نا متحرک یا کم تحرک هستند، این واقعیت نیز دلیل دیگری برای آلایندگی گردوغبار خیابان این شهر می باشد.

 شهرستان ماهشهر به دلیل وجود منابع آلوده‌کننده‌ی محیطی متنوع و گسترده در معرض آلاینده¬های مختلفی قرار گرفته است. در این منطقه، صنایع پتروشیمی و همچنین وسایل نقلیه شهری و بین شهری به عنوان منابع اصلی آلودگی هوا سبب انتشار ذرات غبار به محیط اطراف شده اند. هدف از انجام این مطالعه، بررسی غلظت و تعیین منشا فلزات سنگین و هیدرو کربن¬های آروماتیک چند حلقه¬ای درگرد و غبار خیابان شهرستان ماهشهر می¬باشد. در این راستا تعداد ده نمونه گرد و غبار از سطوح خیابان و حاشیه پیاده روها در مناطق با کاربری مختلف (نظیر مناطق صنعتی، تجاری، آموزشی، پرترافیک، بیمارستان، مسکونی و پارک) برداشته شد. نمونه¬ها پس آماده سازی اولیه در آزمایشگاه، برای تعیین غلظت فلزات سنگین و نیز برای تعیین غلظت PAHS، به ترتیب توسط دستگاه¬های ICP-OES و GC-MS آنالیز شدند. به منظور تعیین دقیق سطح آلودگی فلزات سنگین، شاخص زمین انباشت، شاخص آلودگی، فاکتور غنی شدگی و خطر بالقوه بوم شناختی محاسبه شد. همچنین به¬منظور تعیین منشا آلودگی¬ها، آنالیز¬های آماری نظیر تحلیل مولفه¬های اصلی (PCA) و آنالیز خوشه¬ای (CA) استفاده گردید. به طور کلی سطح آلودگی درهمه نقاط نمونه برداری، پایین تا متوسط می باشد. محاسبه فاکتور غنی شدگی نشان داد فلزات,Pb ,Zn CuوFe درمنطقه دارای غنی شدگی متوسط می¬باشند اما در مقابل فلزات Co ,Cr ,Mn ,Ni ,MoوV غنی شدگی کمی دارند. به طور مهم، نتایج حاصل از بررسی خطرات بوم شناختی نشان داد منطقه ویژه اقتصادی خطر بوم شناختی قابل توجهی دارد، اما در مقابل نمونه¬های برداشت شده از پارک کوی توحید، بازارچه شهرداری، مرکز شهر، پمپ بنزین و ترمینال خطر بوم شناختی متوسط دارند. پایین¬ترین میزان خطر بوم شناختی در نمونه¬های برداشت شده از مناطق مسکونی و بیمارستان محاسبه گردید. برمبنای تحلیل های آماری، سه منشا اصلی برای فلزات در منطقه وجود دارد. دسته اول شامل فلزات روی، مس، کروم، منگنز، وانادیم، آهن و مولیبدن می¬باشد. این فلزات بیشتر ناشی از فعالیت های صنعتی و همینطور ترافیک می¬باشند. دسته دوم فلزات کبالت و آنتیموان را در بر می¬گیرد. ترافیک بالای وسایل نقلیه منشا اصلی این فلزات می¬باشد. دسته سوم شامل فلزات سرب و نیکل است. تردد بالای وسایل نقلیه و وجود محل های توقف اتومبیل ها عمدتا موجب انتشار فلز نیکل از موتور خودروها می¬شود. سرب همچنین به دلیل استفاده از بنزین سرب¬دار منشا ترافیکی نیز دارد. از میان 16 ترکیب PAH مهم تعیین شده توسط EPA، 13 نوع ترکیب PAH در نمونه های گرد و غبار تشخیص داده شد. برای تعیین منشا PAH ها در گردوغبار خیابان از نسبت¬های ایزومری همچون BaA/(BaA+Chr)، IND/(IND+BghiP)، LMW/HMW، ΣCOMB/ΣPAH استفاده شد. نتایج نشان داد که منشا این ترکیبات در گرد و غبار خیابان ماهشهر بیشتر پیروژنیک است که عمدتا از احتراق سوخت های نفتی، احتراق زغال سنگ و زیست توده منشا گرفته است. به طور مهم مجموع PAH های سرطان زا در همه ایستگاه های نمونه برداری بالاتر از مجموع PAH های غیر سرطان زا می باشد، بخصوص در نمونه مربوط به مرکز شهر. همچنین در نمونه شاهد، مجموع PAH های غیر سرطان زا بالاتر از PAH های سرطان زا می باشد.

کانسار فسفات کوه سفید در کمربند زاگرس چین‌خورده ساده در شمال شرق استان خوزستان، محدوده شهرستان رامهرمز، واقع گردیده است. کانه زائی فسفات در این کانسار به‌صورت میان لایه‌های عدسی شکل در شیل های سازند پابده به سن ائوسن قرارگرفته است. در این کانسار سازند پابده با سه بخش اصلی شامل بخش بالایی (دارای کانه زائی فسفات)، بخش میانی (فراوانی کانی‌های اکسیدی) و بخش زیرین (حضور مواد آلی همراه با کانه زائی) میزبان کانه زائی است. از خصوصیات بارز این کانسار همراهی نزدیک کانه زائی و حضور مواد آلی می‌باشد. هدف از انجام این مطالعه بررسی پراکندگی و رفتار اورانیوم و عناصر نادر خاکی در این کانسار است. در این راستا جهت دستیابی به هدف فوق تعداد 12 نمونه از واحدهای فسفاته و شیلی(سنگ میزبان) جهت مطالعات کانی‌شناسی، XRD،SEM ، ICP-MS، FTIR و راک ایول انتخاب و برداشت گردیدند. نتایج حاصل از مشاهدات صحرایی و بررسی‌های مقاطع میکروسکوپی نشان داد که لایه حاوی فسفات در منطقه موردنظر عمدتاً از شیل، مارن، سنگ‌آهک تشکیل‌شده است و بافت آن از وکستون تا پکستون تغییر کرده است و همچنین اجزای فسفاته به‌صورت پلت، اائید، اینتراکلاست و باقیمانده خرده‌های استخوان ماهی و میکروفسیل ها می‌باشند. علاوه بر فسفات و اجزای بیوژنیک، کانی‌های غیرفسفاته مانند گلوکونیت، کلسیت، پیریت، اکسید آهن و کوارتز در اندازه و شکل‌های گوناگون نیز وجود دارند. نتایج ICP-MS همبستگی مثبت TiO2، K2O و Na2O با Al2O3 را نشان می‌دهد که بیانگر حضور این عناصر در فاز آواری واردشده به حوضه می¬باشند. الگوی پراکنش REEهای نرمالیز شده به ترکیب شیل آمریکای شمالی (NASC)، غنی‌شدگی HREE، آنومالی منفی Ceو آنومالی همزمان مثبت و منفی Euرا که بیانگر نوسان شرایط اکسیدی-احیائی در طول رسوب‌گذاری فسفات است را نشان می‌دهد. استفاده از دیاگرام تفکیکیEu/Eu* در مقابلCe/Ce* همراه با نتایج آنالیز SEM نشان دادند که قسمت‌های غنی از مواد آلی و همچنین اورانیوم نوعی مواد رسوبی هستند. بر طبق دیاگرام تفکیکی Th/Sc در مقابل Zr/Sc چند نمونه تمایل به رسوبات پلاژیک را نشان می‌دهند، علیرغم اینکه باقی نمونه‌های فسفاته نزدیک به شیل های میانگین قرار گرفتند. استفاده از نسبت¬ Ni/Co و دیاگرام V/(V+Ni) در برابر Ni/Co نیز ، شرایط نیمه احیایی تا احیایی برای نمونه های فسفات هیدروکربن دار، شیل میزبان و محیط اکسیدی برای نمونه های فسفات فاقد مواد هیدروکربنی را تائید کردند. مطالعاتXRD و FTIR اطلاعات کیفی در مورد الگوهای باندها و ماهیت اجزای مواد آلی آشکار می کنند و باندهای معدنی– آلی مانند OH، OH کربوکسیلیک، C=O اسیدهای کربوکسیلیک، C≡Cآلکین، گروه CH2، C=Cآروﻣﺎﺗﯿﮏ، CH آروﻣﺎﺗﯿﮏ و آلیفاتیک همراه کانه زائی مشخص شدند. کربن های آلی و قاره ای نیز توسط پیرولیز راک ایول تعیین شدند. از آنجائی که شیل های غنی از مواد آلی قادر هستند، فسفر رسوبی را به صورت ترکیبات آلی انتقال دهند، می توان نتیجه گرفت که شیل های این کانسار عامل اصلی انتقال فسفر هستند و بیشترین کانه زائی در بخش های غنی از مواد آلی رخ داده است. این مطالعات نشان می دهند که در این کانسار کانه زائی عمدتاً دارای منشا قاره ای است و بخشی از آن حاصل تخریب مواد آلی توسط میکروارگانیسم هاست و ارتباط بالایی میان کانه زایی و مواد آلی در شیل های بیتومینه وجود دارد که احتمالاً این ترکیبات آلی در ته نشست و یا حمل عناصری از جمله اورانیوم و عناصر نادر خاکی همراه با کانیهایی فسفاته نیز نقش بسزائی دارند.

گردوغبار خیابان به طور عمده تحت تاثیر آلودگی هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای (PAH) از منابع مختلف موجود در شهر همانند وسایل نقلیه و صنایع قرار دارد و ممکن است سلامت انسان و محیط زیست را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. به منظور ارزیابی و تعیین منشا احتمالی هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای(PAH) در گردوغبار خیابان شهر اهواز، 10 نمونه گردوغبار از سطح شهر در شرایط آب و هوایی خشک جمع‌آوری شد. نمونه‌ها پس از آماده‌سازی، جهت تعیین نوع و غلظت ترکیبات PAH توسط دستگاه GC-MS مورد تجزیه قرار گرفتند. به منظور تعیین منشا احتمالی ترکیبات PAH از نسبت‌های زمین‌شیمیایی آروماتیکی و آنالیزهای آماری استفاده شد. از 16 ترکیب PAH مهم تعیین شده توسطEPA، 13 نوع ترکیبPAH در نمونه‌های گردوغبار تشخیص داده شد. مقدار ΣCOMB/ΣPAH بین 53/0 تا 71/0 با میانگین 66/0 بود. نسبت Ant/(Ant+Phe) بین 102/0 تا 375/0 و (BaA/(BaA+Chr بین 178/0 و 572/0 و IND/(IND+BGP) نیز بین 287/0 تا 375/0 بوده است. این نسبت‌ها و نتایج آنالیز آماری نشاندهنده‌ی منبع پیروژنیک برای PAHهای ورودی به گردوغبار خیابان و احتراق سوخت فسیلی می‌باشند. احتمال سرطان‌زایی نیز بوسیله فاکتور معادل سمیت(TEF) برای همه ترکیبات PAH و در همه ایستگاه‌های نمونه‌برداری محاسبه شد، که از مقدار استانداردی که توسط کشور کانادا برای حفاظت سلامت انسان معین شده (600BaPeq μg kg-1 )، کمتر می‌باشد. بنزوپیرن که سرطان‌زاترین ترکیب PAH است، در همه‌ی ایستگاه‌های نمونه‌برداری با غلظت‌های مختلفی تشخیص داده شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که شهر اهواز به دلیل قرارگیری صنایع بالادستی و پایین دستی نفت، گاز و پتروشیمی شدیدا تحت تاثیر این فرایندها به لحاظ نوع و ترکیب PAHها قرار دارد.

 

کانسار منگنز سرخوند در کمربند تراستی زاگرس و در نزدیکی سکانس¬ افیولیتی کرمانشاه قرار دارد. این کانسار بصورت توده¬های نامنظم و همراه با میان لایه¬های چرت¬ رادیولاریتی در بین مادستون¬های رادیولاریتی ژوراسیک/کرتاسه نهشته شده¬است. در این مطالعه به بررسی فرآیندهای زمین¬شیمیایی درگیر در کانه¬زایی منگنز در کانسار سرخوند پرداخت شده است. شاخصه¬های زمین
¬شیمیایی مانند محتوای بالای منگنز (63/22-64/67 با میانگین 4/33)؛ غلظت کم آهن (18/0 تا 4/8 درصد وزنی؛ میانگین26/2)، محتوای بالای باریم (14-3445 ؛ میانگین 3/1038)، غنی¬شدگی LREE نسبت به HREE (LREE>HREE)، آنومالی¬های منفی برای Ce (Ce/Ce*= 0.58-1.02)، همراه با آنومالی¬های منفی Eu ( Eu/Eu*= 0.48-0.91) ، دلالت بر نقش آفرینی سیال گرمابی دور از منشا در کانه¬زایی منگنز است. شرایط اکسیدی غالب، عدم حضور کانی¬های سولفیدی و نسبت غنی¬شدگی برخی از عناصر زیست ضروری (مانند کبالت) نشان می¬دهد که جدایش انتخابی یون
¬های فلزی توسط فرآیندهای میکروبی را در طی کانه¬زایی در کانسار سرخوند را نباید نادیده گرفت.
 

<p>فلزات سنگین در گردوغبار خیابان&not;های شهری به علت اثرات منفی آنها بر محیط زیست و سلامتی انسان باعث افزایش نگرانی&not;ها شده&not;اند. شهر اهواز به علت وجود صنایع نفت، گاز، لوله&not;سازی، فولادسازی، نیروگاه ها، کربن و شهرک&not;های صنعتی یکی از مراکز مهم صنعتی کشور می&not;باشد که همواره در معرض آلودگی ناشی از کارخانجات است. در این مطالعه 10 نمونه گردوغبار از سطح خیابان&not;های مناطق مختلف شهر اهواز برداشت شد. یکی از نمونه&not;ها از منطقه غیرآلوده به عنوان نمونه شاهد جمع آوری گردید. پس از آماده&not;سازی&not;های اولیه در محیط آزمایشگاه، با استفاده از دستگاه ICP-OES غلظت فلزات سنگین (سرب، مس، روی، نیکل، کروم، منگنز، آهن و وانادیم) اندازه&not;گیری شد. در مقایسه با دیگر کشورهای توسعه یافته، غلظت سرب، وانادیم، منگنز، آهن و نیکل بالاتر بود. سطح آلودگی فلزات با استفاده از فاکتور آلودگی، شاخص زمین انباشت و درجه آلودگی بررسی شد. سطح آلودگی در تمامی مکان&not;های نمونه برداری بسیار بالا بود. همچنین با استفاده از ضریب غنی&not;شدگی آثار احتمالی فعالیت&not;های انسانی بر غلظت فلزات سنگین ارزیابی شد. فلزات نیکل و کروم غنی&not;شدگی کمی دارند. در حالی که سرب، مس، روی و منگنز و آهن غنی&not;شدگی متوسط و وانادیم غنی&not;شدگی زیاد دارد. منشا احتمالی فلزات با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز خوشه ای و آنالیز مولفه اصلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحلیل&not;ها سه منشا را برای این فلزات نشان داد. فلزات سرب، مس و روی منشا ترافیکی ، فلزات منگنز، نیکل، کروم و وانادیم منشا صنعتی ناشی از فعالیت&not;های نفتی و اندکی زمین&not;زاد و آهن نیز عمدتا ناشی از فعالیت&not;های صنعتی منطقه می&not;باشد. ریسک اکولوژیکی منطقه نیز با استفاده از روش هاکانسون محاسبه شد. مناطق نادری، کیانپارس، امانیه و بیمارستان آریا، ریسک اوکولوژیکی متوسط و سایر مناطق نمونه برداری، ریسک اکولوژیکی کمی را نشان دادند.</p>

  مناطق کانه¬دار ورزقان، خضرآباد و شهربابک به ترتیب واقع در استان¬های آذربایجان شرقی، یزد و کرمان، در کمربند آتشفشانی ـ نفوذی ارومیه ـ دختر می¬باشند که دارای پتانسیل کانه‌زایی مس با عیار مطلوب هستند. توده¬های گرانیتوئیدی با نفوذ در واحدهای رسوبی کرتاسه و سکانس آتشفشانی ـ رسوبی بعد از آن (ائوسن ـ میوسن)، کانه¬زایی مس پورفیری و اسکارن سازی را در مناطق ذکر شده باعث شده¬اند. هدف از انجام این تحقیق بررسی نقش کنترل کننده¬های ساختاری به خصوص گسل¬های امتدادلغز بزرگ و گسل-های مرتبط با آنها در جایگیری کانسارهای مس پورفیری می¬باشد. آنالیز Fry و Fractal به عنوان روش¬های مکمل جهت ایجاد این ارتباط در فهم چگونگی توزیع مکانی و ارزیابی ذخایر معدنی به کار رفته است. به طور کلی روند عمومی تجمع کانیایی در مناطق خضرآباد و شهربابک بصورت NW/SE ، NE/SW و در ورزقان در جهات NW/SE، N/S و E/W می¬باشد و همخوانی نسبتاً خوبی را با روند شکستگی¬های غالب منطقه با ماهیت کششی نشان می¬دهد، نتایج آنالیز Fry و Fractalنشان دهنده همبستگی خوبی بین چگونگی توزیع مکانی اندیس‌های مس و روند عمومی شکستگی¬ها و گسل¬ها می¬باشد. به طور کلی نتایج حاصل نشان می¬دهد که جایگیری این توده‌ها به همراه کانه‌زایی مس با زایش عمدتاً پورفیری، در یک شکستگی و یا فضای کششی (Tensional Gash) صورت گرفته که این زون‌های کششی مابین گسل‌های راستالغز فرعی ناشی از یک مولفه دگرشکلی اصلی تشکیل شده است. لذا شناسایی این زون های کششی و توده¬های گرانیتوئیدی جایگیر شده در آن¬ها می¬تواند به عنوان یک الگوی اکتشافی جهت کانسارسازی مس در مناطق ورزقان، خضرآباد و شهربابک مدنظر قرار گیرد.

 

گرد¬و¬غبار خیابان یکی از مهم¬ترین شاخص¬های منعکس¬کننده¬ی وضعیت آلودگی در محیط¬زیست شهری¬است. ذرات ریز گرد¬و¬غبار خیابان به طور ویژه¬ای حاوی فلزات سنگین است که یک منبع آلودگی برای فلزات سمی در محیط¬زیست شهری محسوب می¬شود. این فلزات تاثیر قابل ملاحظه¬ای بر روی کیفیت اکولوژیکی دارند. فلزات سنگین انسان¬زاد در محیط زیست می¬تواند ناشی از پدیده¬ی شهری¬شدن و صنعتی¬شدن باشد که نتیجه آن افزایش ورود آلایند¬ها به جو¬است. شهر مسجد¬سلیمان اولین شهر نفت¬خیز ایران و در شمال¬شرق استان خوزستان واقع شده¬است. این شهر دارای آلودگی¬های زمین¬زاد (چشمه¬های نفتی و گاز)، فعالیت¬های نفتی، احتراق نفت و گاز، صنایع و ترافیک بوده به همین دلیل ارزیابی زیست¬محیطی در این شهر حائز اهمیت است. به منظور پایش و مدیریت آلودگی¬های موجود، طی شرایط آب¬وهوایی خشک یازده نمونه از گرد¬¬و¬غبار خیابان از ایستگاه¬های مختلف در سطح شهر و یک نمونه به عنوان نمونه زمینه(شاهد) جمع¬آوری و آماده¬سازی گردید و سپس توسط روش ICP-OES آنالیز شدند و همچنین جهت بررسی اندازه ذرات، نمونه¬ها توسط دستگاه آنالیز اندازه ذرات آنالیز شد و هدایت الکتریکی و قلیائیته نمونه¬ها توسط ECمتر و pHمتر اندازه¬گیری گردید. نتایج نشان¬داد که غلظت فلزات سنگین در نمونه¬های گرد¬¬وغبار نسبت به نمونه زمینه و پوسته بالایی به جز برای سه فلز آهن، منگنز و کبالت بالاتر بوده¬است. منابع احتمالی فلزات آلاینده مورد¬بررسی توسط آنالیزهای چند¬متغیره مانند تحلیل مولفه¬های اصلی(PCA) ، آنالیز خوشه¬ای (CA) و ضریب همبستگی پیرسون شناخته¬شده¬اند. علاوه بر این فاکتورهایی نظیر شاخص زمین¬انباشت (Igeo) ، شاخص آلودگی(PI) ، شاخص آلودگی¬یکنواخت(IPI)،فاکتور غنی¬شدگی(EF) و شاخص خطر¬زیستی فلزات (Er) و خطر¬زیستی مجموعه فلزات(RI) جهت تعیین درجه آلودگی فلزات سنگین در گرد وغبار خیابان در شهر مسجد¬ سلیمان ارزیابی شدند. شاخص آلودگی (PI) بیانگر سطح بالایی از آلودگی نمونه¬ها به برخی فلزات سنگین تا سطح آلودگی شدید سایر نمونه¬ها به فلزات دیگر است. شاخص زمین¬انباشت(Igeo) بیانگر آلودگی متوسط تا شدیدا آلوده برخی نمونه¬ها به Pb، Cd ، Cu و Zn و برای سایر نمونه¬ها عدم آلودگی تا آلودگی متوسط نشان می¬دهد. فاکتور غنی¬شدگی(EF) برای اکثر فلزات در رده¬ی حداقل آلودگی تا آلودگی قابل¬توجه قرار¬دارد و بیش¬ترین مقدار غنی¬شدگی به فلزات Pb، Zn و Cu با آلودگی قابل¬توجه تعلق¬دارد. شاخص خطر¬زیستی فلزات (Er) از خطر¬زیستی پایین تا خطر¬زیستی بالا برای برخی فلزات متغیر بوده و خطر¬زیستی مجموعه فلزات(RI) برای تمام نمونه¬ها بالا و تنها برای دو نمونه خیلی بالا بوده¬است. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل مولفه¬های اصلی(PCA) و آنالیز¬خوشه ای (CA) نشان می¬دهدکه منطقه عمدتا" تحت تاثیرآلودگی¬های نفتی، ترافیک و فعالیت¬های صنعتی قرار دارد. بین بیش¬تر فلزات ضریب همبستگی خوب تا خیلی¬خوب وجود¬دارد.. pH تمام نمونه¬ها قلیایی بوده و اندازه¬ی غالب نمونه¬های گرد و غبار خیابان از رس تا ماسه متوسط متغیر بوده بنابراین با توجه به تمرکز فلزات سنگین در ذرات دانه¬ریز، رس می¬تواند به عنوان میزبانی خوب برای تمرکز و تجمع فلزات سنگین عمل¬کند.

<p style="text-align: justify">یکی از نیازهای اصلی در مطالعات تفصیلی مواد معدنی، ایجاد مدلی جهت تعیین نقاط بهینه حفاری به منظور کاهش هزینه&not;های مدلسازی در شکل و موقعیت توده&not;های معدنی است. امروزه زمین &not;شناسان با بهره&not;گیری از روش بهینه&not;سازی شبکه&not;های عصبی مصنوعی، این نیاز را پاسخ داده&not;اند. این در حالی است که شبکه&not;های عصبی مصنوعی به عنوان مدلهای جعبه سیاه، ابزاری توانمند برای مدل&not;سازی سیستم&not;های غیر خطی بوده و قادرند روابط پیچیده حاکم بر چنین فرآیندهایی را مدل نمایند. دقت اجرای این شبکه&not;ها در حالت وابستگی متغیرهای ورودی و حتی وجود نوفه در داده&not;ها مناسب بوده و با امکان آموزش&not;پذیری دوباره در هنگام ورود داده&not;های جدید، انعطاف-پذیری بالایی دارند. از آنجایی که زمان یکی از عواملی است که جهان امروز به دنبال کاهش آن در رسیدن به اهداف مورد نظر می&not;باشد، شبکه عصبی امکان مدل&not;سازی مکانهای بهینه حفاری را با صرف زمان اندک امکان&not;پذیر می&not;سازد. داده&not;های مورد استفاده برای این هدف اطلاعات مربوط به گمانه&not;های اکتشافی منطقه دره زرشک شامل: نقشه&not;های زمین&not;شناسی، گسل، دگرسانی، مختصات جغرافیایی و توپوگرافی موجود درمنطقه به عنوان ورودی و عیار مس در هرگمانه به عنوان خروجی (هدف) می&not;باشد. در ادامه داده&not;های موجود پس از نرمال&not;سازی آماده ورود به شبکه شدند. سپس شبکه&not;ای طراحی و پارامترهای موثر در آموزش شبکه اعمال و بهترین شرایط (ضریب رگرسیونی بالا و مجذور متوسط خطا پایین) بدست آمده است. در آموزش شبکه از شش الگوریتم LM, RP, GDM, SCG, BFG وCGB استفاده شده است. نتایج مقایسه بهترین توابع با ساختار بهینه در هر الگوریتم &not;نشان می&not;دهد که بهترین نوع شبکه طراحی شده، شبکه FNN-SCG است. این شبکه دارای کمترین مجذور خطا و بیشترین ضریب همبستگی بین داده&not;های خروجی و هدف شبکه آموزش دیده در سه گروه آموزش، آزمایش و صحت&not;سنجی می&not;باشد. میزان صحت&not;سنجی شبکه&not;های مذکور کارایی آنها را در مدل&not;سازی و تخمین ذخیره مس دره زرشک تایید می&not;نماید.</p>

کانسار مس- طلای پورفیری دالی در بخش مرکزی کمان ماگمایی ارومیه- دختر در شهرستان دلیجان، استان مرکزی واقع شده است. این کانسار ناشی از نفوذ یک توده¬ با ترکیب دیوریت و کوارتزدیوریت می¬باشد که در سنگ¬های آتشفشانی با ترکیب آندزیت تا آندزیت¬بازالت پورفیری جای گرفته¬اند. هم¬چنین سیال گرمابی باعث غلبه بر فشار لیتوستاتیک در گسل¬ها و شکستگی¬ها شده و این گسل¬ها میزبان گسترده¬ و متنوعی از رگه¬ها و رگچه¬های کانه¬های کوارتزی با بافت استوک¬ورک گردیده¬اند. هدف از انجام این مطالعه بررسی و طبقه¬بندی انواع رگه¬های کانه¬دار و غیرکانه¬دار در کانسار دالی و تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی سیال تشکیل¬دهنده¬ی این رگه¬ها با استفاده از مطالعه¬ی سیالات درگیر می¬باشد. مشاهدات صحرایی و پتروگرافی صورت گرفته نشان می¬دهد که: پنج گروه اصلی رگه¬ همراه با سه نسل کانه¬زایی در منطقه وجود دارد: رگه¬های نوع ((I: کوارتز نابارور، رگه¬های نوع (II): کوارتز + پیریت + کالکوپیریت ± بورنیت ± کوولیت ± کالکوسیت¬، رگه¬های نوع ((III: کوارتز + مگنتیت ± کالکوپیریت¬، رگه¬های نوع (IV): فلدسپات پتاسیم ± کوارتز ± کالکوپیریت و رگه¬های نوع ((V: کلریت و بیوتیت¬اند. هم¬چنین پتروگرافی سیالات درگیر نشان می¬دهد که در کانسار دالی هفت گروه سیال درگیر شامل سیال درگیر تک¬فازی غنی از مایع (IA)، تک¬فازی غنی از بخار(IB) ، دوفازی غنی از مایع (مایع + بخار)¬ (IIA)، دوفازی غنی از بخار (بخار+ مایع) (IIB)، سیال درگیر شور ساده (مایع + بخار + هالیت) (IIIA)، سیال درگیر شور حاوی کانی اپک (مایع + بخار + هالیت + پیریت + کالکوپیریت + هماتیت)(IIIB) و سیال درگیر چندفازی (مایع + بخار + هالیت + سیلویت + هماتیت + مگنتیت + پیریت + کالکوپیریت ± اریتروسیدریت)(IIIAB) قابل مشاهده می-باشند. هم¬چنین طیف¬سنجی رامان نمونه¬های انتخاب¬شده، انواع سیالات درگیر منفرد و خصوصا حضور CO2 در سیالات درگیر غنی از مایع از مجموعه¬های بخار و مایع را نشان می¬دهد. مطالعات دماسنجی نشان می¬دهد که سیالات درگیر چندفازی با بیشترین فراوانی دمای همگن¬شدگی در گستره¬ی ˚C620 تا420 و بیشترین فراوانی شوری در گستره¬ی Wt.% Nacl 75 تا70 و فشار bar620 تا 200 و عمق km 3 تا 8/0، نشان¬دهنده¬ی اولین سیالاتی هستند که سبب تشکیل کانسار دالی شده¬¬اند. حضور همزمان میان-بارهای شور غنی در مایع و غنی در بخار بیانگر این است که این سیالات درگیر نوع (IIIAB ,IIIB ,IIIA و IIA) یا ناشی از به¬دام افتادن سیالات در حال جوشش هستند، یا بیانگر حضور دو سیال مخلوط¬نشدنی¬اند که مستقیماً از ماگما ناشی شده¬اند. سیالات ماگمایی دمای همگن¬شدگی و شوری بالایی دارند، اما شکستگی¬ها باعث اختلاط سیالات ماگمایی و جوی و تشکیل میان-بارهای IIBبا دما و شوری پایین¬تر سیال ماگمایی می¬گردند. مطالعه¬ی سیالات درگیر نمونه¬های کوارتزی حاصل از سیال کانه¬ساز در زون¬های دگرسانی پتاسیک و فیلیک، کاهش درجه حرارت را از پهنه¬ی پتاسیک ˚C620 تا300 به سمت فیلیک ˚C480 تا160 نشان می¬دهد که مطابق با سایر نهشته-های پورفیری در جهان است.