منطقه مورد مطالعه، شامل دو آبخوان گتوند و عقیلی در شمال استان خوزستان است و دارای آب و هوای گرم و خشک و میانگین سالانه دمای هوا، بارندگی و تبخیر به ترتیب 27/6 درجه سانتی‌گراد، 339/7 و 238/4 میلی‌متر است. رخنمون سازندهای گچساران، میشان، آغاجاری، بخش لهبری، کنگلومرای بختیاری و رسوبات عهد حاضر در منطقه مشاهده می شود. هدف از این پژوهش، ارتباط هیدرولیکی و واکنش متقابل هیدروشیمیایی رودخانه کارون با آبخوان‌های گتوند و عقیلی می‌باشد و به همین منظور هیدروشیمی آبخوان‌ها در سال آبی 93-94 و تغییرات دراز مدت هیدروشیمیایی هر دو آبخوان بررسی شده است. با استفاده از نرم افزارهای Arc GIS، Aq.QA، Chemistry، PHREEQC، Surfer و SPSS به تحلیل نتایج آنالیزها پرداخته شد. در آبخوان گتوند، روند کلی جهت جریان از بخش‌های شمالی به سمت نواحی مرکزی و شمال غربی و از بخش‌های غربی به سمت نواحی جنوب شرقی و شرق آبخوان می‌باشد. روند کلی جهت جریان در آبخوان عقیلی از بخش‌های شرقی به سمت غرب آبخوان می‌باشد. سازندهای بختیاری و گچساران تغذیه کننده آبخوان‌ها هستند و روند کلی جریان از آبخوان ها به سمت رودخانه کارون است. هیدروگراف واحد 10 ساله آبخوان گتوند و عقیلی دارای روندی نزولی می‌باشند. افزایش میزان Cl و نسبت (Cl/SO4) و کاهش نسبت (HCO3/Cl) در جهت جریان آب زیرزمینی نشان دهنده تغذیه رودخانه کارون توسط آبخوان‌های گتوند و عقیلی می‌باشد. برای بررسی هیدروژئوشیمی از روش‌های ترسیمی شامل نمودارهای پایپر، دروو، استیف، نمودارهای ترکیبی، گیبس، شولر، ویلکاکس استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که فرآیندهای انحلال، رسوب‌گذاری و تبادلات یونی معکوس در تغییر کیفیت آب زیرزمینی تاثیر گذار بوده است. روش آماری تحلیل عاملی، دو عامل لیتولوژی و تبخیر را از فرآیندهای موثر در میزان شوری منابع آب آبخوان‌های گتوند و عقیلی تشخیص داده است.

منطقه¬ی مورد مطالعه شامل دشت¬های حمیدیه و بستان در بخش آزادگان در جنوب غربی استان خوزستان می¬باشد. دشت حمیدیه بین عرض شمالی ´82 °31 تا ´74 °31 و طول های شرقی ´01 °48 تا ´72 °48 و دشت بستان در عرض شمالی ´72 °31 و طول شرقی ´98 °47 قرار دارد. در منطقه مورد مطالعه، میانگین تبخیر سالانه 83/3213 میلی¬متر، متوسط بارندگی سالانه ¬ 95/279 میلی¬متر، میانگین رطوبت نسبی 14/57 درصد و متوسط دمای سالانه C°16/26 می¬باشد و اقلیم منطقه خشک و بیابانی است. سازندهای موجود در منطقه گچساران، میشان، آغاجاری، بختیاری و بخش لهبری می¬باشند. از نظر ژئومورفولوژی هر دو دشت بستان و حمیدیه جلگه¬های آبرفتی دارای تپه¬های ماسه¬ای می¬باشند. رودخانه¬های کارون، کرخه، کرخه کور (نور)، هوفِل، نیسان و شاخه¬های فرعی دیگر در منطقه جاری هستند. وضعیت منابع آب زیرزمینی دشت به¬وسیله¬ی 55 پیزومتر و 36 لاگ بررسی شد. مقاطع عرضی و بررسی واحدهای آب¬چینه¬ای منطقه نشان داد که رسوبات دشت عمدتاً از رس، سیلت، ماسه دانه¬ریز، رس سیلتی، ماسه سیلتی و ترکیبی از این مواد تشکیل شده¬است. نقشه¬های هم-عمق منطقه نشان می¬دهد که عمق برخورد به سطح آب متغیر است و در بستان بین 74/0 تا 35 متر و در حمیدیه بین 12/0 تا 20 متر نوسان دارد. نقشه¬ی سنگ کف دشت بستان عمقی بین 18- تا 88- متری را نشان می¬دهد و به سمت جنوب شرقی عمق سنگ کف افزایش می¬یابد. با توجه به تغییرات سطح آب در هنگام حفر پیزومترها و همچنین لیتولوژی منطقه و بررسی لاگ پیزومترها مشخص شد که در بخش¬های کوچکی از دشت¬های حمیدیه و بستان، آبخوان از نوع آزاد و در بقیه¬ی نقاط منطقه¬ی مورد مطالعه آبخوان از نوع نیمه تحت فشار (نیمه محصور) می¬باشد. با استفاده از داده¬های سطح آب و تهیه¬ی نقشه تیسن، هیدروگراف واحد دشت بستان و حمیدیه در سال آبی 95-1394 ترسیم شد. این نمودار نشان داد که ماکزیمم سطح آب در دشت حمیدیه مربوط به اسفندماه و مینیمم آن در آبان¬ماه است و ماکزیمم سطح آب در دشت بستان در بهمن¬ماه و مینیمم سطح آب در آبان ماه می¬باشد. با توجه به نقشه¬ی جهت جریان آب زیرزمینی در منطقه، مشخص شد که روند کلی جریان از بخش¬های شرق و شمال¬شرق به جنوب و جنوب¬غرب دشت می¬باشد. با استفاده از تجزیه تحلیل لاگ¬های پیزومترها، هدایت هیدرولیکی (K) و آبدهی ویژه (Sy) منطقه به ترتیب در 8 و 5 پهنه تقسیم شدند. مقادیر بدست آمده برای K در نقاط مختلف دشت از 98/0 تا 2/15 متربرروز و مقادیر Sy از 8 تا 17 درصد، می¬باشند.

 دشت بستان در 80 کیلومتری غرب شهرستان اهواز واقع شده است. این منطقه با مساحت 499 کیلومتر مربع، بین 31 درجه و 56 دقیقه تا 31 درجه و 34 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 54 دقیقه تا 48 درجه و 14 دقیقه طول شرقی قرار دارد. منطقه¬ی مورد مطالعه بخشی از جلگه¬ی خوزستان است و ارتفاع چندانی ندارد؛ ارتفاعات قابل ذکر آن تپه¬های شنی و کوه¬های کم ارتفاعی در شمال خاوری آن به نام میش¬داغ است. رودخانه پرآب کرخه، نهر هوفل و سابله در این دشت جریان دارند. میانگین بارش سالانه در آن 228 میلیمتر، تبخیر سالانه (طبق روش ترنت وایت) در حدود 2701 میلیمتر و متوسط دمای سالانه آن 26 درجه سانتیگراد می¬باشد. با توجه به شاخص-های اقلیمی دومارتن و سلیانینوف اقلیم منطقه مورد مطالعه خشک و بیابانی است. خواص شیمیایی آب زیرزمینی در حوضه ناودیسی دشت بستان متاثر از ترکیب رسوبات نهشته شده، تبخیر و تعرق، توپوگرافی منطقه، ترکیب آب تغذیه کننده می¬باشد. به منظور شناسایی عوامل اصلی تغییرات هیدروشیمیایی و بررسی فرآیندهای ژئوشیمی کنترل کننده منابع آب سطحی و زیرزمینی دشت بستان از نتایج آنالیز شیمیایی 35 نمونه آب طی دو فصل خشک (تیر ماه 1395) و تر (اردیبهشت ماه 1396) استفاده شده است. در این تحقیق، دو روش آماری چند متغیره تجزیه و تحلیل خوشه¬ای سلسله مراتبی(HCA) و تحلیل مولفه¬های اصلی(PCA)، برای طبقه بندی نمونه¬ها-ی کیفی آب منطقه بکار گرفته شد. براساس مطالعات انجام شده از HCA، سه رخساره¬ی اصلی هیدروشیمی در دشت بستان مشاهده گردید. رخساره¬ی با شوری زیاد (گروه1: Na-Cl)، رخساره¬ی با شوری کمتر (گروه2: Ca-Na-SO4-Cl)، و رخساره حدواسط (گروه3: Na-Mg-Cl). در تجزیه و تحلیل مولفه¬های اصلی (PCA) اولین عامل 2/68 درصد از تغییرات و عامل¬های دوم و سوم به ترتیب 45/14 و 25/9 درصد از تغییرات را نشان می¬دهند. عامل اول به خاطر زیاد بودن تغییرات یون¬های Cl، Na، SO4، Mg و مقدار EC و TDS، به عنوان فاکتور عامل شوری شناخته شده است. عامل دوم و سوم به ترتیب pH و HCO3 را به عنوان بیشترین عامل تغییرات معرفی می¬کند.
بررسی لاگ پیزومترها و نقشه عمق تا سطح ایستابی محدوده مورد مطالعه نشان می¬دهند که واکنش سنگ و آب، جنس رسوبات و تبخیر ناشی از عمق کم سطح ایستابی از بیشترین عوامل تاثیر گذار بر کیفیت منابع آب، در محدوده مورد مطالعه می¬باشند. همچنین بیشتر بودن شاخص¬های اشباع کانی¬های هالیت و ژیپس (انحلال بیشتر این کانی¬ها) نسبت به دیگر کانی¬ها، تاثیر سازندهای گچساران و آغاجاری را بر منابع آب زیرزمینی منطقه نشان می¬دهند.

 منطقه مورد مطالعه (دشت حمیدیه)، در 25 کیلومتری غرب شهر اهواز قرار دارد و به دلیل کیفیت نامناسب آب زیرزمینی، استفاده از آن برای مصارف مختلف محدودیت هایی دارد. این دشت دارای آب و هوایی گرم و خشک است. متوسط بارندگی سالانه 309/222 میلی متر، متوسط دما 9/25 درجه سانتی گراد و میانگین رطوبت نسبی سالانه نیز برابر با 53/52 درصد می‌باشد. مهمترین سازندهای موجود در این منطقه شامل سازندهای بختیاری، گچساران، آغاجاری و بخش لهبری است. به منظور بررسی کیفیت شیمیایی منابع آب این دشت در تیرماه 95 و اردیبهشت 96 ، 31 نمونه از آب سطحی و زیرزمینی برداشت و مورد آنالیز قرار گرفت. همچنین به منظور بررسی آب زیرزمینی دشت حمیدیه، 7 نمونه آب از نقاط مختلف دشت در اردیبهشت ماه 96 برداشت شد و برای ارزیابی غلظت عناصر سنگین مورد آنالیز قرار گرفت. با استفاده از نرم افزارهای Aq.Qa،Chemistry ، PHREEQC و ArcGIS به تحلیل نتایج آنالیزها پرداخته شد. تیپ های غالب آب در دشت حمیدیه به صورت سولفاته – کلسیک و کلروره – سدیک می‌باشند. قسمت های شرقی دشت و نواحی نزدیک به آب سطحی از نظر املاح موجود در آب کیفیت بهتری دارند، ولی نواحی غربی آن که در انتهای مسیر جریان آب زیرزمینی است کیفیت آن بیشتر نامطلوب است.. نمونه های آب زیرزمینی دشت حمیدیه همگی دارای EC بسیار زیادی هستند و در نتیجه کیفیت آب نامطلوب می باشد. نمونه هایی که در مجاورت آب سطحی یا تحت تاثیر تغذیه از آب سطحی هستند تبادل یونی عادی صورت گرفته است و نمونه هایی که از محل تغذیه دور هستند و تحت تاثیر رقیق سازی با آب سطحی قرار نگرفته اند تبادل یونی معکوس صورت گرفته است. در این بررسی جهت تعیین شاخص های اشباع از نرم افزار PHREEQC استفاده شد و نتایج نشان داد که تمام نمونه‌ها نسبت به هالیت و اکثر نمونه‌ها نسبت به ژیپس تحت اشباع، نیمی از نمونه ها نسبت به کلسیت و دولومیت فوق اشباع و نیم دیگر تحت اشباع می‌باشند. نتایج بررسی نمودار گیبس نشان می-دهد که تبخیر و واکنش های آب-سنگ از عوامل موثر بر کیفیت آب دشت حمیدیه می‌باشند. نمودار ویلکاکس نشان می‌دهد که کیفیت آب این دشت بجز نمونه های آب سطحی ، برای کشاورزی مناسب نمی‌باشند. نمودار شولر کیفیت آب دشت را متوسط ، نامناسب ، کاملا نامطبوع و غیرقابل شرب نشان می‌دهد. روش آماری تحلیل عاملی نشان می‌دهد که دو عامل در شوری آب دشت حمیدیه اثرگذار هستند که عبارتند از تبخیر و لیتولوژی.

 چکیده

نام خانوادگی: راکیانی نام: خدابخش
شماره دانشجویی: 9310605

عنوان پایان نامه: ارزیابی حوضه آبریز چشمه کارستی آرپناه با استفاده از روابط ساختاری و خصوصیات فیزیکو-شیمیایی

استاد راهنما: دکتر نصراله کلانتری
اساتید مشاور: دکتر آرش ندری و دکتر حمیدرضامحمدی بهزاد
درجه تحصیلی: کارشناسی ارشد رشته: زمین¬شناسی گرایش: آبشناسی (هیدروژئولوژی)
دانشگاه: شهید چمران اهواز دانشکده: علوم زمین گروه: زمین¬شناسی
تاریخ فارغ التحصیلی: بهمن¬ماه 1395 تعداد صفحه: 150
کلید واژه¬ها: چشمه کارستی¬¬ آرپناه، بیلان، تکتونیک، تاقدیس سرخبود، فیزیکو- شیمیایی، منگ¬رضا- شیرگون

چکیده:
چشمه آرپناه، یکی از چشمه های مهم استان خوزستان است و به ترتیب در 45 و 150 کیلومتری شرق شهر لالی و شمال شرق شهر اهواز در امتداد راندگی سرخبود و جنوب غربی تاقدیس¬ سرخبود و واقع شده است. این تاقدیس از سازند آهکی ایلام سروک تشکیل شده است و به میزان قابل ملاحظه ای کارستی شده است. .نوسان قابل توجهی در آبدهی چشمه مشاهده می شود و نسبت دبی ماکزیمم (32/7 مترمکعب برثانیه) به دبی مینیمم (27/0مترمکعب برثانیه) حدود 27 برابر می¬باشد که نشان¬دهنده جریان مجرایی می¬باشد. بررسی خصوصیات هیدروژئولوژیکی چشمه کارستی آرپناه با استفاده از روش¬های تجزیه و تحلیل منحنی هیدروگراف¬ تخلیه و بررسی¬های بیلان آن در بازه زمانی اسفند 94-93 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان می¬دهد که چشمه آرپناه با متوسط تخلیه سالانه حدود m3/s 3/3 دارای رژیم جریانی از نوع مجرایی- افشان می¬باشد و جریان مجرایی غالب می¬باشد. با استفاده از بررسی های تکتونیکی، هیدروگراف و بیلان آبی مشخص شده است که قسمت اعظم دبی چشمه آرپناه توسط کانال ها و مسیرهای گسله از تاقدیس¬های منگ¬رضا- شیرگون تامین می¬شود و غالب رفتارهای هیدروژئولوژیکی چشمه متاثر از تغذیه از این منبع می-باشد. نتایج بدست آمده از پارامترهای فیزیکو- شیمیایی چشمه کارستی آرپناه نشان می¬دهند که روند تغییرات پارامترهای فیزیکو- شیمیایی تحت تاثیر مستقیم آب¬های تغذیه¬ای قرار دارند و این موضوع نشان دهنده همپوشانی شیمی آب تغذیه چشمه با سازندهای آهکی آبخوان¬های منگ¬رضا-شیرگون و سرخبود می¬باشد. همچنین، بررسی نمودار پایپر نشان می‌دهد که رخساره غالب چشمه آرپناه بیکربناته کلسیک می¬باشد. تهیه قلمروهای انحلالی نشان می¬دهند که اغلب نمونه¬ها در طول دوره مورد بررسی در محدوده قلمرو انحلالی کلسیت قرار می¬گیرند و بر اساس نمودار نسبت کلسیم به منیزیم، سنگ مخزن چشمه آرپناه از نوع آهکی است.

 بهره¬برداری بی رویه از سفره های آبدار آبرفتی، وضعیت نا مطلوبی را در دشت¬های کشور ایجاد کرده است، لذا استفاده از منابع آب کارستی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش برای شناسایی منطقه کارستی، برخی معیارهای توسعه کارست مانند لیتولوژی، ارتفاع، شیب، بارش، دما، شاخص پوشش گیاهی، تراکم آبراهه و بکارگیری روش های سیستم استنتاج فازی و تحلیل سلسله مراتبی فازی، مدل¬سازی توسعه کارست انجام شده است. نتایج نشان می¬دهند که در روش سیستم استنتاج فازی پهنه-های با توسعه زیاد و خیلی زیاد.55% از مساحت منطقه را پوشش می¬دهد، درصورتی که در روش تحلیل سلسله مراتبی فازی محدوده توسعه یافته کارستی 26% می¬باشد. برای صحت¬سنجی وزن¬های بکار گرفته شده در روش تحلیل سلسله مراتبی فازی، آنالیز حساسیت 5%± و 10%± انجام شده است. علاوه بر آن با ایجاد ماتریس همبستگی میان نقشه موضوعی، خروجی نهایی دو روش و صحت¬سنجی، روش استنتاج فازی همبستگی بیشتری با نقشه صحت¬سنجی را نشان می¬دهد.

 چشمه¬های کارستی به لحاظ نقشی که از دیرباز در تامین آب شرب و کشاورزی داشته‌اند، از اهمیت فراوانی برخوردارند. به علت ویژگی¬های پهنه¬های کارستی چشمه¬های کارستی به نوسانات اقلیمی از جمله ترسالی¬ها و خشکسالی¬ها واکنش نشان می¬دهند. از این رو شناخت این تغییرات در دوره¬های ترسالی و خشکسالی نقش مهمی در برنامه¬ریزی و بهره¬برداری بهینه از این منابع دارد. در این پژوهش با استفاده از داده¬های دوره¬ی آماری (1393-1383)، شاخص¬های خشکی (SPI)، (SDI) و (GRI) محاسبه گردیده است و به مقایسه این سه شاخص پرداخته شده است. در ادامه با استفاده از این شاخص¬¬ها سال 1385-1384 به عنوان سال تر و سال 1391-1390 به عنوان سال خشک و سال 1393-1392 به عنوان سال نرمال انتخاب گردید. میزان دبی چشمه و بارش در این سه سال با میانگین ده ساله مقایسه و میزان تاثیر پذیری چشمه از ترسالی و خشکسالی مشخص گردید. نتایج نشان می¬دهد که دبی سال 1385-1384 به ترتیب نسبت به میانگین ده ساله و سال نرمال 1393-1392، به ترتیب 61% و 54% افزایش داشته است. همچنین میزان دبی سال 1391-1390 نسبت به میانگین ده ساله و سال نرمال 1393-1392، به ترتیب 46% و 49% کاهش یافته است که این امر حاکی از تاثیر¬پذیری چشمه¬ی بی¬بی¬تلخون از وقوع نوسانات بارشی می¬باشد. طبق نتایج میزان EC و TH در سال¬های خشکسالی، بیشتر و در سال¬های ترسالی، کمتر از میزان میانگین ده ساله است. در سال¬های نرمال نیز این مقادیر به میانگین ده ساله نزدیک هستند. بنابراین، کیفیت آب چشمه¬ نسبت به رخدادهای خشکسالی و ترسالی واکنش نشان داده است.

<p>تاقدیس&not; خوشاب در جنوب غرب ایران و در شمال غرب استان خوزستان قرار دارد. این منطقه در 180 کیلومتری اهواز و در فاصله 50 کیلومتری شمال غرب شهرستان اندیمشک در محدوده عرض &not;جغرافیایی َ47˚32&not; تا َ00˚33 شمالی و طول جغرافیایی َ06˚48 تا َ27˚48 شرقی قرار گرفته است. از لحاظ تکتونیکی، این تاقدیس درشمال زون گسلی بالارود می&not;باشد که در زون کمربند ساده چین&not;خورده زاگرس واقع گردیده است. در این مطالعه به&not;منظور پی بردن به ارتباط بین ساختارهای زمین&not;شناسی و هیدروژئولوژی تاقدیس خوشاب ابتدا زمین&not;شناسی ساختمانی منطقه مورد مطالعه بررسی شد. براساس مطالعه اطلاعات، گزارشات و بازدید میدانی از منطقه مورد مطالعه مشخص گردید که مهمترین شکستگی&not;های محدوده مطالعاتی ناشی از عملکرد گسل&not;های پی&not;سنگی و زون گسلی بالارود می باشند و نیز مشخص گردید که زون گسلی بالارود یک زون گسلی امتداد لغزچپ گرد با مولفه معکوس می باشد. مطالعات ساختارهای زمین&not;شناسی و هیدروژئولوژی منطقه نشان داد که پهنه آهکی سازند آسماری- شهبازان در تاقدیس&not;های خوشاب تحت تاثیر نیروهای تکتونیکی گسله شده که در پی آن با ایجاد درز و شکاف فراوان منجر به فراهم شدن شرایط تشکیل آبخوان کارستی شده است. سیماهای کارستی مانند دره های عمیق کارستی ، دولین&not;های متعدد موجود در این تاقدیس&not;ها و چشمه&not;های کارستی نسبتاً پرآب گرداب، چپ کُو و باباسید نشان&not;دهنده توسعه کارست در منطقه می&not;باشد. بررسی میدانی در منطقه نشان می&not;دهد گسل&not;ها جهت&not;های اصلی جریان آب درون حوضه کارستی را کنترل می&not;کنند در حالیکه درزه&not;ها و شکستگی&not;های مرتبط با آنها در جهات فرعی جریان نقش دارند. با برداشت راستای غالب درزه&not;ها و شکستگی&not;ها در حوضه آبگیر هر چشمه این مسئله مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاصله از مطالعه شکستگی&not;ها منطقه نشان می&not;دهد که در تمامی موارد، میزان میانگین بازشدگی دهانه درزه&not;ها بالاتر از 20 میلیمتر می-باشد که بیانگر نقش بارز درزه&not;ها در نفوذ آب به درون آبخوان کارستی می&not;باشد. راستای لایه&not;ها با متوسط شیبی در حدود 50 درجه و میانگین بازشدگی برابر 45 میلیمتر نقش بسیار شاخص و غالبی در نفوذ و هدایت جریان آب در حوضه آبگیر چشمه&not;ها دارند. نتایج نشان می&not;دهند که تراکم بالای شکستگی&not;ها در حوضه&not;آبگیر چشمه&not;های گرداب، چپ کُو و باباسید موجب آبدهی بالا و پاسخ سریع آنها به بارندگی شده است.</p>

منطقه مایاران (تاقدیس خوشاب) در شمال غرب استان خوزستان و در فاصله 50 کیلومتری شمال غرب شهرستان اندیمشک واقع شده است. این منطقه در محدوده عرض جغرافیایی َ47˚32 تا َ00˚33 شمالی و طول جغرافیایی َ06˚48 تا َ27˚48 شرقی قرار دارد. سازند آهکی آسماری سازند غالب در منطقه می باشد و به علت عملکرد شدید تکتونیک پدیده های ساختمانی از جمله چین خوردگی (تاقدیس خوشاب)، گسل (گسل بالارود) و درزه ها و شکستگی ها در آن به وجود آمده اند. بر اساس وضعیت تکتونیکی منطقه و شواهد مورفولوژیکی موجود می توان گفت منطقه مایاران تا حد زیادی خصوصیات رده کارست انتقالی به سمت هولوکارست را در تقسیم بندی مورفولوژیکی مناطق کارستی نشان می دهد. نتایج مطالعات در مورد چشمه گرداب پرآب ترین چشمه منطقه نشان می دهد که چشمه گرداب با توجه به آبدهی نسبتا زیاد و دائمی از حوضه آبگیر وسیعی برخوردار است. گسل بالارود که گسل اصلی ایجاد شده در تاقدیس می باشد زون گسله ای را در اطراف خود ایجاد کرده که آب چشمه گرداب از این زون گسله تامین می شود. با توجه به رفتار چشمه گرداب و تغییرات دبی آن، می توان گفت این چشمه از نوع کانالی- انتشاری است. چشمه فصلی چپ کوه واقع در یال غربی دارای سیستم جریان غالب کانالی است و از آبدهی نسبتا زیادی برخوردار است. چشمه های دیگر منطقه از جمله باباسید، چناره، دوراهان و باریکاب (واقع در یال شرقی) با توجه به نمودارهای رسم شده و بررسی های صورت گرفته دارای سیستم جریان غالب انتشاری می باشند. به منظور ارزیابی هیدروشیمیایی آب زیرزمینی در آبخوان کارستی منطقه مایاران چندین مرحله نمونه برداری از چشمه های مورد مطالعه در منطقه در سال آبی 94-93 انجام گرفت. تحلیل نتایج آنالیز نمونه ها نشان می دهد که تنها یک رخساره غالب بیکربناته – کلسیک و منیزیک در همه چشمه ها وجود دارد. نمودار بیکربنات در برابر کلسیم و منیزیم نشان می دهد که تغییرات بیکربنات با تغییرات کلسیم و منیزیم هماهنگ بوده و عامل کنترل کننده اصلی مقدار این پارامترها انحلال سنگ مخزن کربناته آسماری است. تحقیق حاضر به دلیل گل آلود شدن آب چشمه در زمستان انجام شد که به دلیل بارش کم در سال آبی مورد نظر آب چشمه گل آلود نشد، اما با توجه به نقشه شکستگی ها دلیل گل آلودگی چشمه، فروچاله چالاب در یال غربی تاقدیس می تواند باشد. نمودار تغییرات EC، HCO3-، Cl و Ca+2 و بررسی های آماری نشان می دهد که چشمه گرداب با چشمه های دیگر از نظر منبع ذخیره می تواند همپوشانی داشته باشد ولی با آبراهه اصلی حوضه آبریز مایاران ارتباط ندارد.

منطقه گلگیر با مساحت 170 کیلومتر مربع، بین طول جغرافیایی″20´43˚49 تا ″20´25˚49 شرقی و عرض جغرافیایی ″38´48˚31 تا ″17´36˚31 شمالی، جنوب‌ شرق مسجدسلیمان، شمال‌شرق اهواز و در حوضه کارون میانی واقع شده است. هرچند، تاقدیس آسماری در شمال خوزستان یکی از منابع مهم تغذیه کننده دشت گلگیر به شمار می رود، ولی از نظر هیدروژئولوژی و هیدروشیمیایی سازند آسماری به دلیل ذخیره آب و سازند گچساران به دلیل تاثیر نامطلوب روی کیفیت آب مهمترین سازندهای منطقه به شمار می¬روند. به طور کلی درجه کارست‌شدگی در یال جنوب‌غربی تاقدیس آسماری بیشتر از یال شمال‌شرقی می‌باشد، تاقدیس آسماری به لحاظ کارست‌شدگی در مرحله جوان (Immature) قرار دارد. چشمه کارستی گرو نقطه تخلیه طبیعی آبخوان کارستی آسماری می‌باشد. به منظور بررسی هیدروژئوشیمیایی منابع آبی منطقه 17 نمونه از منابع آبی منطقه مورد آزمایش قرار گرفت. تفسیر آماری داده های شیمیایی نشان داد که همبستگی زیادی بین مقدار کل جامدات محلول و یون¬ها به غیر از بی¬کربنات وجود دارد، بی¬کربنات با تمام یون¬ها همبستگی کم و معکوسی دارد. بیشترین میزان همبستگی بین سدیم و کلرید 999% می¬باشد. انحلال کانی¬های ژیپس ، انیدریت ، دولومیت، هالیت و کلسیت بیشترین تاثیر را بر شیمی آبهای منطقه دارند. بررسی دیاگرام های ترکیبی نیز نقش کانی¬های ژیپس ، انیدریت ، دولومیت، هالیت و کلسیت را در ایجاد تغییرات کیفی آب¬های منطقه تایید می¬نماید. چهار تیپ آب در منطقه مشاهده می¬شود : 1- کلروره-سولفاته 2-کلسیم- منیزیم 3-کلروره-سولفاته-کربناتی 4-کلسیم- منیزیم-سدیم- پتاسیم. در مجموع تکامل هیدروشیمیایی آب در آبخوان گلگیر در جهت جریان به طور کامل صورت نگرفته است. بیشتر نمونه¬ها از نظر آشامیدن در رده قابل قبول جای می¬گیرند و نمونه های آب منطقه برای کشاورزی در کلاس C2S1 قرار دارند.
 

 منطقه مورد مطالعه، در شمال شرقی استان خوزستان، جنوب غربی ایران، در کمربند ساختمانی زاگرس واقع شده و به-طور عمده از سازند تبخیری گچساران پوشیده شده است. مساحت تقریبی منطقه 601 کیلومتر مربع است و در مختصات جغرافیایی ʺ30´10 °50 تا ʺ30´28 °50 طول شرقی وʺ40´40 °30 تا ʺ30´58 °30 عرض شمالی واقع شده است. هدف از این پژوهش، بررسی میزان تاثیر عوامل مختلف در توسعه کارست و پهنه¬بندی کارست محدوده سد مارون جهت پتانسیل¬یابی منابع آبی برای مصارف مختلف بوده است. جهت تهیه نقشه پهنه¬بندی توسعه کارست از لایه¬های لیتولوژی، پوشش گیاهی، تراکم شکستگی، فاصله از شکستگی، بارش، شیب و ارتفاع و روش تحلیل سلسله مراتبی و منطق فازی استفاده شده است. با شناسایی و استخراج پارامترهای موثر بر توسعه کارست و تلفیق لایه¬ها به روش تحلیل سلسله مراتبی و منطق فازی، منطقه مورد مطالعه به 4 پهنه کارست توسعه یافته، با توسعه متوسط، کم و توسعه نیافته تقسیم شد. این پهنه¬بندی با استفاده از اندیس تراکم دولین صحت سنجی شد و مورد تایید قرار گرفت. با بررسی و مطالعه پارامترهای استخراج شده و تعیین میزان تاثیر هر یک از آن¬ها بر توسعه کارست مشاهده می¬شود که در مناطقی که دارای شیب کم، فاصله کم از شکستگی، تراکم مناسب شکستگی، میزان نسبتاٌ زیاد بارش و پوشش گیاهی متراکمی می¬باشند، کارست بیشتر از سایر مناطق توسعه یافته است. بنابراین، در محدوده مورد مطالعه در هر دو سازند انحلال¬پذیر آهکی و گچی، کارست توسعه یافته است و از نظر پتانسیل آبی سازند آهکی دارای آب قابل شرب می¬باشد، ولی با توجه به وسعت کم، ذخیره آبی محدود است. در سازند گچساران که پتانسیل آب قابل توجهی وجود دارد، جهت مصارف کشاورزی حائز اهمیت است.

چکیده:
مطالعه و تجزیه وتحلیل کمی آبهای زیرزمینی توسط روشهای معمول باتوجه به پیچیدگی فرایندهای حاکم بر این منابع، دشوار و وقت گیر می باشد. بنابراین برای درک بهتر این منابع با ارزش اغلب از روشهای عددی که دارای کارایی بالا، هزینه کمتر و پاسخگویی سریع هستند استفاده می شود و در همین ارتباط مطالعه کمی هیدروژئولوژیکی آبهای زیرزمینی دشت چنانه با استفاده از روش شبیه سازی صورت گرفت. آبخوان دشت خویس با مساحت 609 کیلومترمربع که درغرب شهرستان شوش واقع است با استفاده از مدل عددی تفاضل محدود و به کمک نرم افزار modflow 7.1 شبیه سازی شد. پس از انتخاب بسته نرم¬افزاری مناسب، نسبت به تهیه مدل مفهومی اقدام گردید. جهت طراحی مدل، منطقه مورد مطالعه به شبکه ای منظم تقسیم گردید و شرایط اولیه و مرزی و ورودیهای مورد نیاز دیگر مشخص و به مدل اعمال گردید. ابتدا مدل طراحی شده در شرایط ماندگار در سال 1389بمدت یک ماه کالیبره گردید و سپس ازمهر1390تا شهریور1391 در شرایط ناماندگار در12پریود تنش کالیبره گردید و پارامترهای هیدروژئولوژیکی آبخوان با استفاده از مدل معکوس و به کمک کد Pest بهینه گردیدند. نهایتاً مدل کالیبره شده از مهر1391 تا اردیبهشت1392 صحت¬سنجی شد. پس ازکالیبره و صحت سنجی مدل و اطمینان یافتن از اینکه مدل می تواند شرایط واقعی آبخوان را شبیه¬سازی کند، از آن به عنوان ابزار مدیریتی استفاده شد و برخی از سناریوهای مدیریتی نظیر، پیش بینی وضعیت آبخوان در 4 سال آینده، 10 درصد کاهش دبی پمپاژ ،وضعیت آبخوان در شرایط حداکثر بهره برداری، 50 درصد، 25درصد و 10درصد از شبکه آبیاری-زهکشی و وضعیت آبخوان در شرایط تغییر روش آبیاری توسط مدل شبیه¬سازی شد.
 

 دشت زیدون به صورت ناودیس نامتقارن پلانژداری بین دو گسل تراستی پازنان (شمال) و گسل رگ سفید (جنوب)، در طول جغرافیایی´42˚49 تا´ 15˚50 شرقی و عرض جغرافیایی´16˚30 تا ´41˚30 شمالی، در جنوب‌غرب شهرستان بهبهان در فاصله تقریباً 180 کیلومتری شهرستان اهواز در استان خوزستان قرار دارد. سازندهای موجود در منطقه مورد مطالعه شامل سازند گچساران، میشان، آغاجاری و کنگلومرای بختیاری می‌باشد. رودخانه زهره مهمترین رودخانه در منطقه مورد مطالعه است و بخشی از سفره آبدار را تغذیه می کند. منطقه مورد مطالعه دارای اقلیمی نیمه خشک است و دارای درجه حرارت زیاد و بارندگی کم است. مطالعات هیدروشیمیایی منابع آب زیرزمینی دشت زیدون بر اساس نتایج آنالیز 26 نمونه آب برداشت شده در اسفند 91 وشهریور 92 صورت گرفته و تغییرات کیفی از لحاظ مکانی و زمانی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از بررسی های هیدروشیمیایی نشان می دهد که آنیون غالب کلرید و کاتیون غالب سدیم است. نمودارهای پایپر و استیف دشت زیدون وجود سه رخساره هیدروشیمیایی، کلروره سدیک، سولفاته کلسیک و سولفاته سدیک را نشان می دهند. نمودارهای هم ارزش پارامترهای هیدروشیمیایی دشت، روند افزایشی را به سمت مرکز نشان می دهد ولی در قسمت انتهایی دشت از غلظت یون ها کاسته شده است. اندیس اشباع نمونه های آب نشان می دهد که کلیه نمونه ها نسبت به کانی کلسیت، دولومیت فوق اشباع بوده و نسبت به کانی ژیپس و هالیت تحت اشباع است.بر اساس نمودار شولر، کیفیت آب زیرزمینی برای شرب در بخش¬ جنوب شرقی دشت متوسط و در بخش مرکزی و شمال غرب نامناسب است. نمودارهای ویلکاکس نیز کیفیت منابع آب دشت زیدون را در رده خیلی شور و شور نشان می دهد و برای کشاورزی نامناسب هستند. آنالیز آماری نتایج حاصل نشان می دهد که تمامی پارامترهای شیمیایی نمونه های آب دارای توزیع نرمال بوده و هیچ اختلاف معنی داری بین میانگین پارامترهای مذکور در دو فصل وجود ندارد و بیشترین میزان همبستگی بین یون¬های سدیم و کلرید مشاهده می¬شود، که نشان¬دهنده انحلال هالیت در سفره¬آبدار است. همبستگی خوبی نیز بین کلسیم و سولفات وجود دارد، که این موضوع می¬تواند نشان¬دهنده منشاء مشترک آنها می باشد که سازند گچساران دلیل وجود این حالت است. در نمودار خوشه ای دو دسته متمایز دیده می¬شود، بیشتر نمونه¬ها در دسته اول قرار دارند و تیپ آب کلروره سدیک را نشان می دهد.

 دشت بهبهان با مساحت تقریبی 464 کیلومتر¬مربع در جنوب شرقی استان خوزستان، بین عرض¬های جغرافیایی ״50 ׳ 29 º30 تا ״18 ׳ 51 º30 و طول¬های جغرافیایی ״25 ׳ 4 º50 تا ״11 ׳ 24 º50 واقع شده ¬است. سیمای مورفولوژیکی عمده دشت رودخانه مارون است که روندی شرقی- غربی دارد و منطقه مورد مطالعه را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می¬کند. سازند¬های زمین شناسی اطراف دشت بهبهان شامل سنگ آهک، ژیپس، ماسه سنگ و کنگومرا است. دشت بهبهان عمدتاٌ در نتیجه فرسایش ژیپس و کنگلومرا تشکیل شده است. هدف اصلی این تحقیقات بررسی خصوصیات هیدروشیمیایی آب¬زیرزمینی است، هر چند که به¬طور خلاصه هیدروژئولوژی منطقه نیز مورد بحث قرار گرفته است. به¬طور کلی جهت جریان آب¬زیرزمینی از جنوب- جنوب شرق، شمال -شمال شرق و شرق دشت به-طرف رودخانه مارون و خروجی رودخانه از دشت می¬باشد. هیدروگراف واحد دشت، تحت تاثیر بارندگی‌¬های فصلی قرار می‌گیرد، بنابراین، بارندگی یکی از عوامل اصلی تغییرات سطح ایستابی منطقه است. به منظور ارزیابی کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت بهبهان از 14 نمونه آب زیرزمینی که در دو نوبت تر و خشک از چاه¬های معرف دشت در سال آبی 92-91 نمونه برداری شده¬بود استفاده گردید. نتایج هیدروشیمیایی نشان داده است که کیفیت آب چاه‌¬ها در بخش شمال غربی منطقه مورد مطالعه از نظر مجموع املاح، بسیار خوب است. در دیگر بخش¬های منطقه بخصوص در شمال و شمال شرقی دشت به علت سازند گچساران موجود در منطقه مقدار املاح آب افزایش می¬یابد. افزایش مجموع املاح در بخش جنوب غربی در اطراف شهر بهبهان به¬علت فعالیت¬های انسانی (صنعتی و ....) می¬باشد. میانگین مقدار مجموع املاح چاه‌¬ها در فصل تر 12/2034 میلی¬گرم در لیتر و میانگین این پارامتر در فصل خشک حدود 4/1984 میلی¬گرم در لیتر است. تیپ عمده آب زیرزمینی در دشت بهبهان سولفاته - کلسیک است و هر دو یون همبستگی خوبی با انحلال سازند گچساران نشان می دهند. روند تغییرات سدیم و کلرید مشابه است، که این موضوع نشاندهنده انحلال هالیت در منطقه مورد مطالعه است. کیفیت آب زیرزمینی این منطقه جهت شرب در تقسیم بندی شولر در رده خوب تا نامناسب و جهت کشاورزی طبق دیاگرام ویلکوکس در رده C2S1 (کمی شور – مناسب برای کشاورزی) تا C4S2 (خیلی شور - برای کشاورزی نامناسب) قرار می¬گیرد و از نظر صنعت غالبا خاصیت پوسته گذاری دارد.

 منطقه موردمطالعه در 35 کیلومتری شمال شرقی شهرستان رامهرمز در طول جغرافیایی 50 °49 – 40 °49 شرقی و عرض 30 °31 – 25 °31 شمالی قرارگرفته است. حوضه آبریز سد مخزنی جره دارای مساحت 829 کیلومترمربع می¬باشد. تقریباً 170 کیلومترمربع از حوضه آبریز سد مخزنی جره از سازند گچساران تشکیل‌شده است. در این مطالعات سعی شده است که تاثیر سازند گچساران بر کیفیت آب مخزنی سد جره بررسی شود و بدین منظور یک دوره نمونه‌برداری از حوضه آبریز و مخزن سد جره در تیرماه 93 صورت گرفت. در مطالعات هیدروشیمیایی علاوه بر عناصر عمده (بیکربنات، سولفات، کلرید، کلسیم،منیزیم، سدیم و پتاسیم)، عناصر سنگینی همچون کبالت (Co)، کادمیوم (Cd)، مس (Cu)، روی (Zn)، آهن (Fe)، سرب (Pb)، فلوئور (F)، جیوه (Hg) موردسنجش قرارگرفته است.
بر مبنای هدایت الکتریکی اندازه‌گیری شده از اعماق مختلف مخزن سد جره شوری نسبت به عمق افزایش می‌یابد. میزان هدایت الکتریکی در مخزن سد بین 774 تا 1277 میکروموهس بر سانتی¬متر متغیر است و روند افزایش از انتهای دریاچه به سمت ابتدای دریاچه را نشان می¬دهد. بررسی غلظت شیمیایی عناصر عمده در سد مخزنی جره، نشان می¬دهد که حداقل و حداکثر غلظت عناصر عمده به ترتیب، مربوط به پتاسیم (mg/l15/0) و سولفات (mg/l4/576) می¬باشد. با استفاده از نمودار پایپر مشاهده گردید که تیپ آب قبل از ورود به مخزن سد بیکربناته- منیزیم می¬باشد و بعد از ورود آب به مخزن سد به دلیل انحلال سازند گچساران در طرفین مخزن سد میزان غلظت سولفات و کلسیم افزایش‌یافته و تیپ آب سولفاته -کلسیم می¬شود. با توجه به نمودارهای شاخص اشباع، آب مخزن سد جره تحت اشباع است و سازند گچساران در حال انحلال است. بر مبنای دیاگرام شولر آب سد مخزنی سد جره برای شرب نامناسب و غیرقابل استفاده می¬باشد و از نظر کشاورزی در کلاس C3-S1 قرار دارند و برای کشاورزی با استفاده از تمهیدات لازم می‌توان از آن استفاده کرد.

 دشت آبرفتی اوان به فاصله تقریبی 30 کیلومتری شمال غرب شوش و بین طول‌های جغرافیایی '57˚46 تا '10 ˚49 (شرقی) و عرض‌های جغرافیایی '48 ˚31 تا '58 ˚34 (شمالی) قرار دارد. در شرق این دشت رودخانه کرخه و در شمال شرق دشت نیز سد مخزنی کرخه واقع‌شده است. هدف اصلی از این مطالعات ارزیابی مشخصات کیفی منبع آب زیرزمینی دشت اوان در سال‌های 1386 و 1391 می‌باشد، هر چند که به خصوصات هیدروژئولوزیکی هم به طور مختصر اشاره شده است. بررسی های هیدروژئولوژیکی شامل؛ بررسی سفره آبدار و ارتباط آن با منابع آب مجاور، بررسی واحدهای آب چینه¬ای و وضعیت ارتباط آن‌ها، شناسایی مناطق تغذیه و تخلیه آب زیرزمینی. بررسی هیدروشیمیایی آب سفره آبدار شمال مشخصات کیفی آب زیرزمینی در نقاط مختلف و عوامل موثر بر کیفیت آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه می‌باشد. بررسی های انجام شده نشان می دهد که جهت جریان آب زیرزمینی در دشت از شمال و شمال غرب به سمت جنوب شرق دشت می‌باشد. هیدروگراف واحد دشت، تحت تاثیر تغذیه از سد کرخه، کانال و شبکه آبیاری دشت می‌باشد. مطالعات هیدروشیمیایی بر اساس نتایج آنالیز کامل تعداد 16 نمونه آب در مرداد و اسفندماه 1386 و 1391 صورت گرفته است. از نظر مجموع املاح در بخش¬های شمالی کیفیت آب زیرزمینی مطلوب است اما در بخش مرکزی و جنوبی منطقه به علت دور شدن از مناطق تغذیه، مجموع املاح آب زیرزمینی افزایش می¬یابد و کیفیت آب نامطلوب می¬گردد. در سال 1391 نسبت به سال 1386 مرحله اول سکانس تکامل هیدروشیمیایی (مرحله بی‌کربناته) مشاهده نمی شود و کلسیت و دولومیت در کل دشت فوق اشباع شده است و مقدار شاخص اشباع ژیپس به ‌طورکلی در جهت جریان افزایش می‌یابد. درهر دو دوره نمونه برداری، الگوی خوشه ای عمدتاٌ در بخش‌های شمالی و میانی دشت یعنی نزدیک‌ترین محل به سد مشاهده می‌شود. با استفاده از تحلیل عاملی، سه عامل موثر در کیفیت آب زیرزمینی در سال 1391 شناسایی شد درصورتی‌که در سال 1386 دو عامل موثر بوده است. در هردو دوره، عامل اول انحلال ژیپس و عامل دوم انحلال بی¬کربنات است. با مقایسه دو دوره آماری نتیجه¬گیری می¬شود که در سال 1391، PH آب کمی افزایش یافته و باعث مثبت شدن عامل سوم (PH) گردیده است.

منطقه مورد مطالعه بخشی از رشته¬های کوه¬های زاگرس است که در شرق استان خوزستان، حدود 35 کیلومتری شمال شرقی شهرستان رامهرمز در محدوده سد مخزنی جره و در طول جغرافیایی 50َ °49 – 40َ °49 شرقی و عرض 30َ °31 – 25َ °31 شمالی قرار گرفته است. در این مطالعه به منظور پی بردن به ارتباط بین ساختارهای زمین¬شناسی و اشکال موفولوژیکی سازند گچساران ابتدا زمین¬شناسی ساختمانی منطقه مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که ارتباط نزدیکی بین این دو می¬باشد. مطالعات نشان داد که منطقه مورد مطالعه دارای گسل-خوردگی و شکستگی¬های فراوان است. سازند گچساران تحت تاثیر گسل معکوس جره و همچنین گسل¬های تراستی دشت شیر و دشت انار دارای شکستگی¬های فراوان شده که این شکستگی¬ها نفوذپذیری سازند گچساران را افزایش داده باعث توسعه کارست درون این سازند شده¬اند. بیش از 900 دولین در منطقه شناسایی شده که ارتباط نزدیکی با گسل¬ها دارند. دولین¬های منطقه به لحاظ قرارگیری در زون شکستگی¬ها دارای کشیدگی و قرارگیری در یک روند خطی می¬باشند. همچنین منطقه مورد بررسی دارای شواهدی از یک گسل امتدادلغز درون مخزن می¬باشد که بر ژئومورفولوژی و توسعه کارست منطقه تاثیر گذار است. در نهایت با توجه به شناختی که از منطقه مورد مطالعه به دست آمد، پتانسیل کارستی شدن مورد ارزیابی قرار گرفت. در این منطقه 2 افق کارستی مشخص شده که افق کارست بالایی در سطح سازند گچساران و افق کارست پایینی در دیواره مخزن سد و زیر سطح آب قرار دارد. بر این اساس پارامترهای موثر در پتانسیل کارستی¬شدن شامل بارش، تراکم خطواره، فاصله از خطواره، شیب، تراکم آبراهه، لیتولوژی، پوشش گیاهی و دما شناسایی و با استفاده از وزن لایه¬های موثر به دست آمد و در پایان نقشه پتانسیل کارستی شدن با تلفیق لایه¬های مربوطه در محیط نرم¬افزار GIS10 استخراج گردید. بر این اساس در منطقه مورد مطالعه افق کارست بالایی به 4 گروه با پتانسل زیاد، متوسط، کم و خیلی کم طبقه¬بندی شده است. قسمت¬های حواشی حوضه که نزدیک به گسل¬ها هستند بیش¬ترین توسعه کارست را نشان داده¬اند و منطقه بین گسل دشت شیر و دشت انار به لحاظ میزان زیاد فرسایش و وجود میان لایه¬ها و رسوبات آبرفتی کم-ترین میزان پتانسیل را دارد. افق کارست پایینی فقط در دیواره مخزن توسعه یافته و در بالادست مخزن پیشرفته¬تر است.

محدوده مورد مطالعه، دشت سیلاخور درمنطقه¬ای به مختصات Em :UTM 269038 و 332538 وNm 3702396 و 3698798 شمال شرق استان لرستان قرار گرفته است. گسل دورود یک قطعه گسلی جوان، فعال و از مهمترین قطعات تراست زاگرس در جنوب غربی ایران می¬باشد که در چند دهه اخیر فعالیت‏هایی را از خود نشان داده است. شواهد مورفولوژیکی مرتبط با گسلش امتداد لغز مانند آبراهه¬های جابجاشده و فعالیت های تکتونیکی نشان دهنده حرکت امتدادلغز از نوع راستگرد و وجود فعالیت¬های تکتونیکی می¬باشد. با توجه به زلزله های سال 1385 و 1385 در منطقه بروجرد و دورود که در اثر فعالیت گسل دورود به وجود آمده است، در این تحقیق تاثیر گسل دورود بر کمیت و کیفیت آّب¬های زیرزمینی شامل: نقش گسل در روند عمومی جریان آب زیرزمینی، ایجاد سد هیدرولیکی یا برقراری ارتباط بین دو طرف گسل و یا نقش گسل در تغذیه و فرار آب، همچنین نقش آنها در ظهور چشمه¬ها و همچنین نقش آن در کیفیت آب زیرزمینی در این زلزله هامورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد ارتباط نزدیکی بین تغییرات سطح آب پیزومترها، EC و غلظت املاح قبل و بعد از زلزله وجود دارد.

چکیده:
مساحت دشت قم در حدود 456 کیلومترمربع و در قسمت غربی دریاچه نمک و در استان قم، بین عرض¬های جغرافیایی 1934 و 3434 درجه شمالی و طول¬های جغرافیایی 4950 و 0851 درجه شرقی واقع شده است.هدف از این مطالعه ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی با تاکید بر روی عناصر عمده می¬باشد. برای این منظور 20 نمونه¬ آب زیرزمینی از چا¬ه¬های عمیق در قبل و بعد از بارندگی در سال1390 برداشت شد و آنالیز عناصر انجام گردید. علاوه بر عناصر عمده، T°C, EC, TDS, TH اندازه¬گیری شد .بر مبنای داده¬های جمع آوری شده نقشه¬های پراکندگی فیزیکو-شیمیایی تهیه شد. و نتایج داده¬های بدست آمده،برای بررسی فرآیندهای هیدروشیمیایی کنترل کننده کیفیت آب ، منشا شوری، مدل معکوس و استفاده آب برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار گرفت.
مجموع املاح جامد سفره آبدار قم بین 720 تا 11000 میلی گرم بر لیتر متغییر است و غلظت عناصر عمده به علت انحلال نمک وژیپس در مسیر جریان از شمال به شمال غرب به سمت مرکز و شرق روند افزایشی دارد. نوع آب سولفاته سدیک کلرورره سدیک است.. فرآیند تبادل یونی موجب افزایش انحلال سدیم و جذب منیزیم و کلسیم شده است.
مدل معکوس نشان می¬دهد که فاز عمده انتقال مولی شامل انحلال ژیپس و هالیت می¬باشد. بر مبنای دیاگرام شولر آب زیرزمینی برای شرب نامناسب و غیر قابل استفاده می¬باشد و از نظر کشاورزی در کلاس C4S4 قرار می گیرد.
 

 دشت دهگلان بزگترین دشت استان کردستان، و بین شهرستان¬های قروه و سنندج قرار گرفته است. مساحت این دشت بالغ بر 600 کیلومترمربع می باشد و در طول¬های جغرافیایی"00،'08،°47 تا " 00،'12،°48 شرقی وعرضهای جغرافیایی" 00،'00،°35 تا " 00،'00،°36 شمالی گسترده شده است. آبرفت این دشت در اثر فرسایش واحدهای سنگی در یک حوضه فروافتاده تشکیل شده است. هدف از این مطالعه بررسی اثرات احداث سد سنگ سیاه بر وضعبت آبخوان دشت دهگلان از لحاظ هیدروژئولوژی و هیدروشیمی می باشد. این امر شامل: تعیین شکل و ابعاد سفره آبدار و ارتباط آن با منابع آب مجاور، بررسی واحدهای آب چینه¬ای، شناسایی منابع آب، مناطق تغذیه و تخلیه آب زیرزمینی، تعیین ضرایب هیدرودینامیکی سفره آبدار، بررسی نوسانات هیدروگراف پیزومترها و سطح آب مخزن سد سنگ سیاه، مشخصات کیفی آب سفره آبدار در نقاط مختلف، عوامل موثر در کیفیت آب زیرزمینی منطقه و همچنین مشخص نمودن محدودیت‌های سفره آبدار از نظر کمی و کیفی می‌باشد. آمار و اطلاعات مربوط مورد نیاز از قبیل: آمار و اطلاعات هواشناسی، نقشه¬ها، عکس¬های ماهواره¬ای، داده¬های سطح آب پیزومترها و لاگ آنها جمع آوری و سپس اطلاعات قابل استفاده انتخاب شد. مطالعات صحرایی شامل مطالعات زمین شناسی، شناسایی منابع آب، نمونه برداری هیدروشیمیایی و ... انجام پذیرفت. زمین‌شناسی دشت دهگلان از دیدگاه چینه‌شناسی، سنگ‌شناسی، زمین شناسی ساختمانی، ژئومورفولوژی و تاثیر سازند‌ها بر کیفیت منابع آب مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که واحدهای سنگی گرانیت و گرانودیوریتی و رسوبات فرسایشی حاصل از آن و همچنین رسوبات رودخانه¬ای مواد اصلی تشکیل دهنده پیکره آبخوان در منطقه می¬باشند. آبگیری سد سنگ سیاه از اسفند ماه 85 آغاز شده است. قطع جریان رودخانه سنگ سیاه، مهمترین عامل در افت سطح آب پیزومترهای پایین دست این سد بوده است. هیدروگراف واحد سفره آبدار دشت دهگلان، تحت تاثیر بارش و پمپاژ چاه¬های بهره¬برداری می باشد. مهم‌ترین ورودی¬ها به سفره آبدار شامل نفوذ از بارندگی، تغذیه از آبراهه¬ها، رودخانه فصلی قاملو و جریان‌های ورودی زیرزمینی از سمت جنوب، جنوب¬غربی و جنوب¬شرقی می‌باشد. مطالعات هیدروشیمیایی بر اساس نتایج آنالیز کامل تعداد 22 نمونه آب برداشت شده در خرداد و مهر 92 صورت گرفته و تغییرات آن در دو دوره قبل و بعد از احداث سد مورد بررسی قرار گرفته است. طبق نقشه¬های TDS، مقدار این پارامتر در ابتدای ورود به آبخوان زیاد و سپس مقدار آن کم می¬گردد. این کاهش TDS به دلیل تغذیه آبخوان از سطح دشت و همچنین تغذیه از رودخانه¬ها و آبراهه‌های متعدد موجود در دشت میباشد. مطالعات هیدروشیمی نشان می¬دهد که تیپ آب زیرزمینی دشت دهگلان در هر دو دوره آماری قبل و بعد از احداث سد، بیکربنات کلسیم است. با توجه به فعالیت¬های کشاورزی در منطقه و استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی مهمترین عامل تهدید کننده کیفیت آب از لحاظ شرب، بالا رفتن درصد نیترات می¬باشد.